susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Geografietan | Erdibidean »

Etxeko hautsa / Anjel Lertxundi / Alberdania, 2011

Semearen aitorpena Javier Rojo / El Correo, 2011-10-15

Ez dut ezer berririk azalduko esaten badut Anjel Lertxundi euskal literaturan dugun idazlerik garrantzitsuenetako bat dela, gure kanonaren zutabeetako bat. Neurri handi batean bere liburuek markatu dute euskal literaturaren norabidea azken berrogei urteotan. Eta agian hain garrantzitsua delako, irakurleok berari exijitzen diogu beste idazle batzuei eskatzen ez dieguna: idazten dituen guztietan bere mailaren eredua erakuts diezagula. Eta agian horregatik iruditu zait azken urte hauetan nobelaren alorrean eskaini dituen zenbait lanetan zerbait falta zela. Bide berriak urratu nahian zebilela zirudien, baina saio horien ostean Etxeko hautsa izenburuko nobela eman du argitara, eta nobela honekin Lertxundik euskal literaturaren kanonaren erdigunean jarri duen kalitatearen erakusketa eskaini digula esan daiteke.

Nobelan lehenengo pertsonan kontatzen zaigu nola pertsonaia bat bere aitari zuzentzen zaion, bien artean esan gabe gelditu direnak azaltzeko. Protagonista Bartzelonan bizi den publizista bat da, eta gazte denboran, Francoren garaiko azken urteetan, ETAko kide batzuei lagundu zien, eta bere autoan eraman zituen. Aitak ezer jakin ez horretaz. Eta horretan oinarrituta, aitorpen luzea hasten da non aita-semeen arteko harremanak nabarmentzen diren. Kontua da, aitorpen hau egiten duenean, aita senilitateak jota dagoela eta ez duela ezer ere ulertzen. Liburuan kronika egiten zaigu, baina gertakarien kronika egin beharrean, sentimenduen eta gertakarien aurreko jarreren aldaketen kronika egiten zaigu. Oroimenaz hitz egiten zaigu, baina idazlea, eta idazlearekin batera narratzailea, kontzientea da oroitzean berreraikitzen dugun lehenaldi horretan agertzen zaigun subjektua ez dela garai hartako hura, oraingo hau baizik, oraingoa lehenaldira proiektatzen baita lehenaldi horrek zentzurik izan dezan.

Liburuak literatur oinarri garbiak ditu: Pailazo baten aburuak, esate baterako, behin eta berriro aipatzen da-eta; baina beste ikuspuntu batetik begiratuta Kafkaren Aitari gutunaren aztarnaren bat ere aurki daiteke liburu honetan. Eta pertsonaiak bere aitari honek ulertuko ez duen aitorpena egiten dion bitartean, belaunaldi baten kideen desengainuaren lekukoak izango gara, pertsonaia horrengan irakurle askok ispilu bat aurkituko baitute. Epilogoa soberan dagoela iruditu bazait ere (barkatu Lertxundi, baina zuri perfekzioa eskatzen ohituta gaude), nobela miresgarria iruditu zait.