kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Linh jaunaren biloba / Philippe Claudel (Itziar Diez de Ultzurrun) / Igela, 2010

Sans Dieu Ander Arana / Diario de Noticias, 2011-03-25

Erbestea, bakartasuna, adiskidetasuna, maitasuna, inkomunikazioa, gerra, eromena, heriotza, piztuera… Ez da erraza, ez, hain orrialde gutxitan hainbeste gai iradokitzea eta irakurleari hausnarrean ibiltzeko hainbeste amu jartzea, baina Plilippe Claudel-ek, Nancy-tik gertu dagoen Dombasle-sur-Meurthe herrixkako idazle frantziarrak (1962), hori eta gehiago lortu du. Lehendik ere irakurleen eta kritikarien aitortza zeukan Claudelek, zeina irakasle lanetan, gidoilari lanetan eta are zinema-zuzendari lanetan ere ibili baita. Ondo ezagunak dira, esate baterako, Les Âmes grises eleberria (2003) eta Il y a longtemps que je t’aime filma (2008). Postura egingo nuke arrakasta hori, bere lanaren literatur balio ukaezinei ez ezik, Claudelen zintzotasunari eta jarrera etikoari zor zaiela neurri handi batean. Izan ere, Claudel, lanbidez irakaslea, ohituta dago preso dagoen jendearekin eta gizartean baztertutakoekin lan egiten, eta badaki, hortaz, zer sentitzen duen bakarrik dagoenak, zer egoera berri eta arrotz batera egokitzeko inoren laguntzarik ez duenak.

Burua galdurik, alderrai… Halaxe dabil, hain zuzen ere, Linh jauna, eleberriko protagonista nagusia. Bere herria utzi behar izan du gerrak ia ezer gabe eta ia inor gabe utzi duelako; aldamenean, “larruzko maletatxo higatua, arropa maiztua besterik ez daukana barrenean, eguzkiaren argiak ia erabat ezabatutako argazki bat eta oihalezko poltsatxo bat, eskukada bat lur sartu baitu bertan. Horixe baizik ezin izan du eraman. Eta ninia, jakina”. Atzean utzi behar izan ditu arbasoen lurra, hizkuntza, usainak… eta itsasontzi batean sei asteko bidaia egin ostean iritsi da izenik gabeko, usainik gabeko eta bihotzik gabeko lur arrotzera, zeinak infernua baitirudi. Bere hizkuntzan mintzo diren gainontzeko errefuxiatuekin elkar ulertzeko modurik ez, eta parkean ezagutu duen Bark jauna izango da gizalegez hartuko duen bakarra, pertsona baten moduan, eta ez panpina bat balitz bezala; alegia, berak Sang Diu ttikia hartzen duen bezala. Sang Diu, sorterriko hizkuntzan “egunsenti goxoa” esan nahi duen deitura, baina Bark jaunarenean, aldiz, Sans Dieu. Ez da harritzekoa, ez, Claudel berak adierazi izana eleberri hau tolerantziaren aldeko kantu unibertsala dela, Jainkoaren itzala aurkitu ezinik dabiltzan guztien aldekoa.

Igela argitaletxe nafarrak urteak daramatza —hogeitik gora urte, oker ez banago— mundu osoko literatura euskaratzen eta itzultzaileak langintza horretarako akuilatzen, eta hori ere aipatzekoa eta txalotzekoa da, itzultzaileen ugaritasun horrek kalte ez ezik mesede egiten diolako lanen kalitateari. Besterik dira inprentako akatsak eta akats tipografikoak, baina horiek ekidin ezinak omen dira, ala ez? Ez dugu etsiko, ezta?

Oraingo honetan Itziar Diez de Ultzurrunen esku utzi du Claudelen eleberri hunkigarri hau euskaratzeko ardura, izu-laborriaren eta samurtasunaren artean kulunkarazten diguna, eta bete-betean asmatu du iruindarrak Claudelen “apaingarri astunik gabeko prosa xume eta samur, dotore eta poetikoa” euskaraz ematerakoan, bestelako itzulpenak egitean aspalditik zeukan eskarmentu guztia baliatuta.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak