« Borroken epika | Fantasia errealitate jasanezinaren ehule »
Bulkada / Jon Benito / Susa, 2010
Ezagutzen ez duguna, galdu duguna Igor Estankona / Argia, 2010-12-12
Jon Benito liburu sano borobil eta trinkoarekin estreinatu zen orain dela hamar urte (Aingurak erreketan, Susa, 2001). Bulkada narratibo hau ere elegantzia berberarekin idatzia dago. Obsesioak jotako pintoreak bezala margotzen dizkigu, zehatz, gure belaunaldiaren amodioak. Eutsi egiten die Jon Benitok malkoei eta estridentziari. Hitz egiten digu, baina ez dizkizu hitzak aurpegira botatzen.
Hain maite duen Baskoniaren partidu perfektu bati so imajinatu dut zarauztarra, jokaldi on batek sortzen duen plazera sortzen baitu bere arbelak: kalkulatua dago poemen erritmoa, istorioen pisua. Ehun eta hamaika orrialdeko kontakizun honetan, “nor naiz ni?” galdetzen dio bere buruari. Hasieran markoa erakusten digu: familia, sorlekua, herria eta kultura disekzionatzen ditu, kontuak garbitzeko, kronista batek baino sakonago, eta poeta batek baino hobeki. Bizipenak azaltzeko ahalegin hori ez da metafisikoa, baizik eta zatikien bidezkoa, detaile sutsuekin egina: “Udaberriaren azkeneko izkina hautsia. / Hondarribiko aireportua. / Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren / senideen kontra oldartu zen Ertzaintza”.
Edertasun handiz, gogorraren ederrez, Benito barneratu egiten da, apurka, ulertzen ez denaren uretan, ulertzen ez diotenaren azalpenetan, betiko aldatu diren gauzetan: familiari eta sorlekuari kantatu ondoren —apur bat prebisibleak eta bigunak poemetako batzuk—, maitasunaren bi alderdiak esploratzen ditu samur eta hunkibera, eta Barruranzko bidaia hasten du, hirugarren pertsonaren babesean: “Utzi zuen etxea, utzi zuen dena, / ikusteko munduan bere baitan zena”. Bidaia hori modu klasikoan bukatzen da, Kavafisek Hiria (1910) poemara ekarri zuen sentsazio zahar horrekin: “Leku berririk ez duzu edirenen, ez duzu edirenen beste itsasorik ./ Hiriak jarraituko dizu. Kale berberetatik zara / ibiliko. Eta auzune berberetan zara zahartuko; / eta etxe berberetan urdinduko”. Bidaiatik itzultzen da Jon Benito gero, lur hartzen du emeki, eta Koordenada berriak azken zatiari ekiten dio.
Liburuko poema laburrenak ez doaz beharbada jokoa eta artifizioa baino harago, baina arnas luzeko poemak gogoangarriak begitandu zaizkit. Jon Benitoren etorkizunak lehenaldi sakonetatik datoz, eta hausnarketa barrukoenak luze eta suabe eskaintzen dizkigu. Purgatorio gozoa da Bulkada, hondamendi isila, esaten dena idatzita dagoena baino askoz gehiago den liburua.
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez
Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Simulakro bat
Leire Ugadi
Mikel Asurmendi
Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Asier Urkiza
31 ipuin
Anton Txekhov
Aritz Galarraga
Odolaren matxinadak
Miren Guilló
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi
Joxe Aldasoro
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi