kritiken hemeroteka

8.196 kritika

« | »

Gizakiaren minak / Karlos Linazasoro / Erein, 2010

Lirika baltsamikoa Ibon Egaña / Deia, 2010-07-17

Karlos Linazasororen literaturaren eta, bereziki, ipuingintzaren fan izanik, Gizakiaren minak hau irakurtzeari gogoz eta jakinminez ekin diot, bertan bere ohiko narrazioen estilo, tematika eta idazkeratik urrundu eta bestelako bideak urratzen ahalegindu zela iragarri baitzuen egileak berak; absurdua, umorea eta ironia ipuinetan hain maisuki landu dituen idazleak klabe errealistagoan nondik joko ote zuen ikusteko kuriositatez irakurri dut bilduma.

Esan dezadan, baina, “errealista” termino zabalegiaren barruan ez direla eroso kabitzen ipuin guztiak, askotariko kontakizunak jaso ditu-eta tolosarrak. Liburua Lau entropia atalak zabaltzen du, zeinak Marcel Schwoben Bizi alegiazkoak hura gogora ekartzen duen, lau biografia aizun eskaintzen baitzaizkigu, gertakari eta pertsonaia errealak (sarritan artistak: Rimbaud, Verlaine, Duchamp) fikziozkoekin nahasten dituztenak; pertsonaia ezagun eta nagusien atzean, bigarren planoan geratu diren istorio eta pertsonaien bilduma laburra osatu du egileak, estilo entziklopediko eta hotzez kontatuak.

Piramidea eta Z.-E.-ri buruzko txostena ipuinek, berriz, osa lezakete sail beregaina, izan ere, lotuago daude orain arteko Linazasororen ipuingintzaren koordenada nagusiekin: Kafka dator nahitaez akordura, absurdoa, Panoptikoa eta totalitarismoaren inguruko hausnarketa; edonola ere, gisa honetako ipuinetan egileak ohi dituen umorea eta ironia faltan sumatu ditut eta inkongruentziaren bat soberan, irudikatu nahi den sistema itxia erabat sinesgarri egitea oztopatu didatenak.

Gainerako ipuinak sail bakarrean biltzea agian ez da bidezkoegia, baina badira guztietan konstanteak diren osagaiak. Izenburuak iragartzen duen bezala, bizitzaren eta gizakien alderdirik ilunenak dira kontakizunen ardatz: gerra (Mundu Gerrak, kontzentrazio esparruak, Gerra Zibila), heriotza, oinazea, bortxakeria. Gizakiaren minak irudikatzerakoan, muturreko egoerak eta pertsonaiak eraikitzera jo du egileak: alkoholikoak, kartzelaratuak, prostitutak, kontzentrazio-esparruetara eramandako juduak… Kontakizunak bezala pertsonaiak estereotipatuegiak eta bortxatuegiak iruditu zaizkit maiz, bizitzaren garraztasuna eta diskurtso etsitua modu ebidenteegian planteatuko balitz bezala, dramatikotasuna muturrera eramanda (“Badakizu zer naizen? Badakizu? Alkoholika bat!”). Itzuleraren gaia da, halaber, ipuin askoren konstantea, urte asko igaro ostean elkartzen diren pertsonaien artean zabaldutako amildegia arakatzen dutenak.

Ez da berria Linazasororenean bizitzaren aurreko jarrera etsitua, baina aurreko bildumetan umoreak, ironiak egiten zion kontrapisu-lana minari; Gizakiaren minak honetan, ez da haren arrastorik. Maitasun idealizatu eta sublimatua (hildako maiteari, urrunekoari edo, oro har, eskuraezina denari zuzendua) ageri da egoneza samurtzen duen ukendu gisa. Eta, maitasun eta xamurtasun horrekin batera, idazkeraren lirikotasuna. Hein batean, liburu honetan Linazasoro ipuingileak eta Linazasoro poetak bat egin dutela esango nuke, edo Linazasoro poetaren lirikotasunez mintzo dela narratzailea, maiz haur literaturako lanetan (Etzi-n, esaterako) egin izan duen bezala. Lirika, hitzaren edertasuna, dira ipuin askotan baltsamu, baina, niri neuri behintzat, betegarria egin zait, gehiegizkoa eta erretorikoegia, narrazio zenbaiten lirikotasuna; arnasa hartzeko distantzia-bideak bota ditut faltan, nahiz Gret ipuinean, esaterako, ongi uztartzen diren ahots poetikoa eta kontakizuna.

Estimatzekoa da egileak bestelako bideak aurkitzeko egindako ahalegina, beti liburu “berdina” idaztea ekidin nahian agian, baina ez dut uste emaitza egilearen ohiko ipuingintzaren mailan dagoenik.

Azken kritikak

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

Ibai Atutxa Ordeñana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

Jon Jimenez

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak