« Naufrago gaixoak | Zaurietatik tinta dario »
Carlos esaten zioten gizona / Pedro Alberdi / Alberdania, 2009
Autofikzio bat historiara Bixente Serrano Izko / Berria, 2009-11-22
Ez dut uste Bernardo Atxagaren Gizona bere bakardadean eleberriko protagonistak, “Carlos esaten zioten gizonak” —nobelaren hasierako hitzak—, Pedro Alberdiren kronika honen izenburuko Carlos esaten zioten gizona-rekin, hots, Mario Onaindiarekin, zerikusirik duenik. Salbu-eta protagonista bi-biak ETAkoak izana. Eta salbu-eta bi-biak fikziozko pertsonaiak izatea, belaunaldi bateko hainbat kideren bizipenei atxikiak.
Ez nuke nahi irakurleak ikaratu eta inorengan morboa piztu, Pedro Alberdiren Carlos, klandestinitateko Mario, fikziozko pertsonaiatzat neuk jotzeagatik. Izan ere, ez dut erran nahi, ez Carlos hau gezurrezko Mario denik —are gutxiago Alberdik faltsutu duenik—, ez Mario geroago ezagutu nuen honek, dezente ongi ezagutu ere, agerian jarriko dituenik auskalo zer sekretu kilikagarriak. Gogoeta literario soil bat egin nahi dut liburuaren harira, baliagarri izanen zaiolakoan inori.
Lerro hauen irakurle batzuek dakiten bezala, hemen idazten dudan honek hiru izaera biltzen du Pedro Alberdiren lanaren aurrean: iritzigile literarioarena, historialari batena eta hainbat urtetan Mario Onaindiaren burukide izanarena. Lehenengo biek edonoren Memoriak prisma batetik irakurtzera naramate: alegia, narrazioaren prismatik, ea mundu koherente eta sinesgarri bat lortu den, berdin duela mundua fikziozkoa ala ustez historikoa den. Hirugarren izaerak, memoriadunaren bidaide gisakoak, bertze prisma batera narama: ikertzera, alegia, noraino fikzionatu dituen memoriadunak bere ibilera eta norabideak, harekin konpartitu nituen gertaeren ene oroitzapenetatik. Haren memoria luzeen bigarren liburukia bakarrik, Mario ezagutu nueneko istorioak dakartzana, irakurri dut; nahikoa, baina, aspaldiko ene uste batean sakonago errotzeko: memorien genero literarioak autofikziozko sorkuntzatik duela gehiago, historiazkotik baino. Adin aurreratu bateko talaiatik bere memoriak idazten dituenak, areago politikaria izan bada, eta are gehiago narraziorako dohainak baditu, interes gutxi izan ohi du bere oroitzapenen hutsegiteak zuzentzeko; eta are gutxiago bere burua oroitzapenen garaietan kokatzeko, erran nahi baita, garai bateko esperientziak garai hartatik bertatik biziberritzeko: kontari dezente ona baldin bada, testuinguru sinesgarria pinta dezake, baina hor txertatzen duena ez da garai hartako bere burua, idazten dueneko talaiatik berreraiki nahi duen pertsonaia baizik. Horrela, inguruko jendeak —berdin du lagun, lehiakide edo etsai izan diren— protagonistaren konpartsak baizik ez dira, auto-erretratuaren zerbitzuan birdiseinatuak, berrukituak edota sinpleki, laino ala maltzur, faltsutuak: autofikzioa, mundu koherente bateko bilbean kasurik onenean.
Pedro Alberdiren liburua, testigantza edo autobiografia bainoago autofikzioa diren memoria horietan dago oinarriturik. Mario haur eta gaztea marrazten du, Eibarren eta Bilbon, haren bidaia iniziatikoa, kartzelan sartu arte 1969.ean. Horixe iturri nagusia, baina ez bakarra; bertze iturri bat, hau bai formalki autofikziozkoa, du Alberdik Carlos hura pintatzeko: Gran Placen aurkituko gara eleberria, Onaindiak ere idatzia 1983.ean, bertze adin-talaia batetik. Hori guzti hori aldakuntza sakonak, sozio-ekonomiko, kultural eta politikoak, gertatzen ari zireneko testuinguru baten barnean.
Itxuraz erraza du Alberdik idazkera, erosoa beti ere, badaki gertakariak eta giza paisaiaren pintzeladak elkarlotu eta narratzaile gisa distantziak gordetzen, pertsonaiarekiko sinpatia estali gabe bertzalde. Erranak erran, merezi du irakurketa.
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Paloma Rodriguez-Miñambres