kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Carlos esaten zioten gizona / Pedro Alberdi / Alberdania, 2009

Autofikzio bat historiara Bixente Serrano Izko / Berria, 2009-11-22

Ez dut uste Bernardo Atxagaren Gizona bere bakardadean eleberriko protagonistak, “Carlos esaten zioten gizonak” —nobelaren hasierako hitzak—, Pedro Alberdiren kronika honen izenburuko Carlos esaten zioten gizona-rekin, hots, Mario Onaindiarekin, zerikusirik duenik. Salbu-eta protagonista bi-biak ETAkoak izana. Eta salbu-eta bi-biak fikziozko pertsonaiak izatea, belaunaldi bateko hainbat kideren bizipenei atxikiak.

Ez nuke nahi irakurleak ikaratu eta inorengan morboa piztu, Pedro Alberdiren Carlos, klandestinitateko Mario, fikziozko pertsonaiatzat neuk jotzeagatik. Izan ere, ez dut erran nahi, ez Carlos hau gezurrezko Mario denik —are gutxiago Alberdik faltsutu duenik—, ez Mario geroago ezagutu nuen honek, dezente ongi ezagutu ere, agerian jarriko dituenik auskalo zer sekretu kilikagarriak. Gogoeta literario soil bat egin nahi dut liburuaren harira, baliagarri izanen zaiolakoan inori.

Lerro hauen irakurle batzuek dakiten bezala, hemen idazten dudan honek hiru izaera biltzen du Pedro Alberdiren lanaren aurrean: iritzigile literarioarena, historialari batena eta hainbat urtetan Mario Onaindiaren burukide izanarena. Lehenengo biek edonoren Memoriak prisma batetik irakurtzera naramate: alegia, narrazioaren prismatik, ea mundu koherente eta sinesgarri bat lortu den, berdin duela mundua fikziozkoa ala ustez historikoa den. Hirugarren izaerak, memoriadunaren bidaide gisakoak, bertze prisma batera narama: ikertzera, alegia, noraino fikzionatu dituen memoriadunak bere ibilera eta norabideak, harekin konpartitu nituen gertaeren ene oroitzapenetatik. Haren memoria luzeen bigarren liburukia bakarrik, Mario ezagutu nueneko istorioak dakartzana, irakurri dut; nahikoa, baina, aspaldiko ene uste batean sakonago errotzeko: memorien genero literarioak autofikziozko sorkuntzatik duela gehiago, historiazkotik baino. Adin aurreratu bateko talaiatik bere memoriak idazten dituenak, areago politikaria izan bada, eta are gehiago narraziorako dohainak baditu, interes gutxi izan ohi du bere oroitzapenen hutsegiteak zuzentzeko; eta are gutxiago bere burua oroitzapenen garaietan kokatzeko, erran nahi baita, garai bateko esperientziak garai hartatik bertatik biziberritzeko: kontari dezente ona baldin bada, testuinguru sinesgarria pinta dezake, baina hor txertatzen duena ez da garai hartako bere burua, idazten dueneko talaiatik berreraiki nahi duen pertsonaia baizik. Horrela, inguruko jendeak —berdin du lagun, lehiakide edo etsai izan diren— protagonistaren konpartsak baizik ez dira, auto-erretratuaren zerbitzuan birdiseinatuak, berrukituak edota sinpleki, laino ala maltzur, faltsutuak: autofikzioa, mundu koherente bateko bilbean kasurik onenean.

Pedro Alberdiren liburua, testigantza edo autobiografia bainoago autofikzioa diren memoria horietan dago oinarriturik. Mario haur eta gaztea marrazten du, Eibarren eta Bilbon, haren bidaia iniziatikoa, kartzelan sartu arte 1969.ean. Horixe iturri nagusia, baina ez bakarra; bertze iturri bat, hau bai formalki autofikziozkoa, du Alberdik Carlos hura pintatzeko: Gran Placen aurkituko gara eleberria, Onaindiak ere idatzia 1983.ean, bertze adin-talaia batetik. Hori guzti hori aldakuntza sakonak, sozio-ekonomiko, kultural eta politikoak, gertatzen ari zireneko testuinguru baten barnean.

Itxuraz erraza du Alberdik idazkera, erosoa beti ere, badaki gertakariak eta giza paisaiaren pintzeladak elkarlotu eta narratzaile gisa distantziak gordetzen, pertsonaiarekiko sinpatia estali gabe bertzalde. Erranak erran, merezi du irakurketa.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak