« Parodia mingotsa | Nora ez dakizun hori »
Bilbao-New York-Bilbao / Kirmen Uribe / Elkar, 2008
Idaztankerak, pentsakerak Iratxe Retolaza / Berria, 2009-11-01
Zutabeotan tradizioaren, kanonaren eta eredu literarioen inguruan ari ginela heldu zen Bilbao-New York-Bilbao nobelak jasotako sariaren albistea. Diotenez, kanon berri baten eredu. Ezustekoa hartu nuen. Ezusteko hori areagotu egin zen euskal literaturaren esparruko hainbat kideren ahotik antzeko adierazpenak entzundakoan: “Poztekoa da euskal nobela/idazle bat saritzea”. Ezustekoa kezka bihurtu zen. Poztekoa al da euskarazko liburu bat saritzea, edozein izanik haren ekarpena?
Kezkatzen nau euskal kritikagintzak diskurtso kritiko propioa sortzeko duen ahuleziak, eta kanpoko instituzio eta eragile literarioek euskal liburuen gaineko diskurtsoak sortzeko duten indarrak. Badakit kulturen arteko hartu-emana ezinbestekoa dela, baina euskal literaturan harreman hori desorekatua dela iruditzen zait, eta desoreka hori handituz doala.
Kezkatzen nau Bilbao-New York-Bilbao nobelan irudikatzen den pentsamoldeak eta mundu ikuskerak, haren ikuspegi onberak eta globalizatzaileak.
Batetik, zoriaren aldeko hautua egin da nobelan, eta pertsonaiek ez dute harturiko hautuen aurrean erantzukizunik agertzen. Badirudi testuinguruak bultzatu egiten dituela pertsonaiak, eta bihotza dela horretarako akuilu nagusi. Baina bihotza onberatasunari baino ez zaio lotzen, ez dago kontraesanik edota maleziarik, eta are gutxiago gorrotorik, inbidiarik edo halakorik. Onberatasuna da pertsonaia guztien ezaugarri nagusia, eta nobela osoa estaltzen duen onberatasun horretan zail egiten zait distantzia ironikorik antzematea. Autobiografiaren kutsua hartu diot, idazlearen ohar koadernoaren traza, edota euskaldun onaren tratatuaren itxura.
Bestetik, mundu ikuskera globalizatzaile eta tradizionala da nagusi: familiaren instituzio tradizionalari oso lotua (aitatasunez aitatasun kontatua), geografia politikoak berdintzen dituena (ez da hierarkiarik herri eta herritarren artean, ez botere-harremanik), nazioartean ezagun egin diren artista euskaldunen eskutik egiten du bidea pertsonaia idazleak (nolabait, kulturaren nazioartekotze horren aldarria eginez).
Kezkatzen nau, bide horretatik, Bilbao-New York-Bilbao nobelan irudikatzen den euskal kulturaren eta jendartearen irudiak: heldugabea, txikia, onbera eta xaloa. Ezbairik gabe, kanpo begirada batek egoki jasoko duena, kultura bitxi eta berexi bezala irudikatua den neurrian, exotiko. Susmoa dut irudi horren mesederako idatzi ohi direla hainbat lan literario (oharkabean bada ere), eta ez kulturak bizi gaitzan, edo kulturak egin gaitzan.
Kezkatzen nau Bilbao-New York-Bilbao kultur eredu bihurtzeak.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo