« Bagdadeko samin aurpegiak | Nor da nor? »
Iragaitzaz / Pello Lizarralde / Erein, 2008
Iragaitzaz Beñat Sarasola / Beterriko Liburua, 2008-10
Gustave Flaubertek inoiz aitortu zuen bere ametsa ezerezari buruzko liburu bat idaztea zela, kanpoko inongo laguntzarik gabea, subjektu ikusezin bat gordetzen zuena bere baitan. Iragaitzaz — Ilunbistan liburua irakurri bitartean aipu horrekin akordatu eta pentsatu dut akaso Pello Lizarraldek ere zita bat izango duela Flaubertekin.
Lizarralderen aurreko nobela eta ipuin liburuen ildotik, honakoa ere ez da liburu samurra, gutxi du ikusteko literatura denbora-pasa gisa ulertzen duten lanekin. Gehiago da apustu estilistiko muturrekoa, irakurlea esperientzia narratibo berezi eta zorrotz batera eramango duena. Flaubertek nahiko lukeen gisara, liburua ez da oinarritzen inolako trama korapilatsu edo gertakizun ikusgarrietan. Kamioi baten pean azaltzen den kamioizalearen gorpua eta Martinek (Lasterrek) hildakoaren kamioia itzultzeko burutzen duen bidaia; ez hiltzailerik, ez detektiberik, ez traiziorik, ez misteriorik, ez sorpresarik, ez eztandarik. Kamioizaleen bakardadea eta denboraren igarotzea, ez besterik. Liburua erronka narratibo berezi horretan sostengatzen da, ezerezean zintzilik, estilo eta idazkera berari esker. Eta arraroa badirudi ere, hala ere, ez dago manierismorik, ez dago apaingarririk, ez eta lirismo merkerik. Zirujau baten zehaztasun eta hoztasunaz idazten du Lizarraldek, ez darabil soberako hitzik, erretorikarik.
Narraziogintzan, kritika anglosaxoiak kontatu (tell) eta erakutsiren (show) artean bereizten du. Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Bigarren narraziogintza honetako maisutzat hartzen dira XX. mendeko narratzaile estatubatuar garrantzitsuenetako batzuk (Ernest Hemingway, John Steinbeck, Raymond Chandler etab.). Bada, inon kokatzekotan, ildo honetan kokatu daiteke Iragaitzaz hau, erakutsi egiten duen narratzeko moduan, alegia. Eta ez nolanahi gainera, izan ere, esango nuke Lizarralderena narraziogintza mota honetako saiakera muturrekoa dela, eta honenbestez, adibide paradigmatikotzat har daitekeela. Euskal literaturan idazle estatubatuar hauen (eta Raymond Carver, noski) zale andana omen dago, baina iruditzen zait inork ez dituela menderatzen teknika eta tradizio hauek Lizarraldek adina.
Honetaz guztiaz ohartzeko adibide bakar bat jartzea aski dela iruditzen zait. Liburu honen irakurleren bati inoiz La Nava herrixkako kaleetatik ibiltzea suertatzen bazaio, ziur naiz “ni hemen izana nago” esango duela bere baitarako.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera