« Bagdadeko samin aurpegiak | Nor da nor? »
Iragaitzaz / Pello Lizarralde / Erein, 2008
Iragaitzaz Beñat Sarasola / Beterriko Liburua, 2008-10
Gustave Flaubertek inoiz aitortu zuen bere ametsa ezerezari buruzko liburu bat idaztea zela, kanpoko inongo laguntzarik gabea, subjektu ikusezin bat gordetzen zuena bere baitan. Iragaitzaz — Ilunbistan liburua irakurri bitartean aipu horrekin akordatu eta pentsatu dut akaso Pello Lizarraldek ere zita bat izango duela Flaubertekin.
Lizarralderen aurreko nobela eta ipuin liburuen ildotik, honakoa ere ez da liburu samurra, gutxi du ikusteko literatura denbora-pasa gisa ulertzen duten lanekin. Gehiago da apustu estilistiko muturrekoa, irakurlea esperientzia narratibo berezi eta zorrotz batera eramango duena. Flaubertek nahiko lukeen gisara, liburua ez da oinarritzen inolako trama korapilatsu edo gertakizun ikusgarrietan. Kamioi baten pean azaltzen den kamioizalearen gorpua eta Martinek (Lasterrek) hildakoaren kamioia itzultzeko burutzen duen bidaia; ez hiltzailerik, ez detektiberik, ez traiziorik, ez misteriorik, ez sorpresarik, ez eztandarik. Kamioizaleen bakardadea eta denboraren igarotzea, ez besterik. Liburua erronka narratibo berezi horretan sostengatzen da, ezerezean zintzilik, estilo eta idazkera berari esker. Eta arraroa badirudi ere, hala ere, ez dago manierismorik, ez dago apaingarririk, ez eta lirismo merkerik. Zirujau baten zehaztasun eta hoztasunaz idazten du Lizarraldek, ez darabil soberako hitzik, erretorikarik.
Narraziogintzan, kritika anglosaxoiak kontatu (tell) eta erakutsiren (show) artean bereizten du. Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Bigarren narraziogintza honetako maisutzat hartzen dira XX. mendeko narratzaile estatubatuar garrantzitsuenetako batzuk (Ernest Hemingway, John Steinbeck, Raymond Chandler etab.). Bada, inon kokatzekotan, ildo honetan kokatu daiteke Iragaitzaz hau, erakutsi egiten duen narratzeko moduan, alegia. Eta ez nolanahi gainera, izan ere, esango nuke Lizarralderena narraziogintza mota honetako saiakera muturrekoa dela, eta honenbestez, adibide paradigmatikotzat har daitekeela. Euskal literaturan idazle estatubatuar hauen (eta Raymond Carver, noski) zale andana omen dago, baina iruditzen zait inork ez dituela menderatzen teknika eta tradizio hauek Lizarraldek adina.
Honetaz guztiaz ohartzeko adibide bakar bat jartzea aski dela iruditzen zait. Liburu honen irakurleren bati inoiz La Nava herrixkako kaleetatik ibiltzea suertatzen bazaio, ziur naiz “ni hemen izana nago” esango duela bere baitarako.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo