kritiken hemeroteka

8.448 kritika

« | »

Ez obeditu inori / Mikel Peruarena / Susa, 2009

Donostiako Sotero Beñat Sarasola / Berria, 2009-05-03

Liburu liluragarria da Ez obeditu inori. Ez bakarrik XX. mende hasierako Donostia gure artera ekartzen digulako, benetan hori guztia bizitako norbaitek kontatuko baligu bezala; ez bakarrik istorioak dituen ertz ugariengatik; ez bakarrik herri kultura eta goi kultura maisuki uztartzen direlako; ez bakarrik bere egitura harrigarriagatik; ez bakarrik bere idazkera bizi eta txundigarriagatik. Ez bakarrik horregatik guztiagatik. Liburu on guztiekin bezalaxe, berau irakurtzea da ez bakarrik horretan zer dagoen ohartzeko modu bakarra. Haatik, jarraian zer edo zer idaztea egokitzen zaidanez, saiatuko naiz zirriborratzen niri zer egin zaidan horren liluragarri.

Gerra Zibila eta frankismoaren inguruan ez dakit ongi edo gaizki idatzi den, hala literaturan nola historiografian, baina nahiko nabaria da idatzi idatzi dela. Euskal literaturara eta azken urteetara lerratzen badugu soilik gure begirada, liburu franko topatuko ditugu garai haietan kokatzen direnak. Gutxi asko idatzi da orobat Karlistadez eta Nafarroako Erresumako garaiei (nola ez!) buruz. Inpresioa dut, ostera, Espainiako II. Errepublika aurreko garaia itzal handi batek estaltzen duela, nahiz eta Espainia eta Euskal Herriaren XX. mendeko ondorengoko nondik norakoak ulertzeko klabeetako asko han egon, seguruenik. Mikel Peruarenak XIX. mendeko hondarreko eta XX. mendearen hastapenetako Donostiara garamatza Sotero Mujika izeneko bertsolari mainguaren ahotik. Kubako Gerra hondoan, Sotero, Estudiantea (Alberto) eta Frantsesa (Emile-Emilio) elkar ezagutu eta han-hemenka elkartzen hasten dira: Ramiroren taberna zuloan gehienetan, Donostia inguruko zokoren batean gainontzekoetan. Frantsesarekin poemak eta Soteroren bertso paperak itzultzen hasi eta boterearen kontrako ekintzaren bat antolatzen amaitzen dute, Angiolillo gogoan. Ez da zurikeriarik batere gainera; esate baterako, hor ikusiko dugu jende aldra Espainiaren alde eta kubatarren kontra bertsoka, Cadizeko Martxa lagun.

Kostata baina Soteroren herri kulturak (bertsolaritza) eta Frantsesaren goi kulturak (poesia) hala nola egiten dute aurrera esku emanda: Frantsesarengatik ez da kontakizuna geratzen elizkeria eta txokokerian, Soterorengatik ez da kontakizun arrunta, garaia oso begirada berezitik —periferikotik, esango genuke apur bat dotore jarrita— kontatzen delarik. Egitura ere ez du arrunta, arestian aipatu bezala. Istorioa zatikatuta dator, atzera-aurrera eginez, gauzak behin baino gehiagotan kontatuz, halako ukitu faulknerrianoarekin. Idazkeraz beste horrenbeste esan daiteke, dena dauka euskarazko prosa ikastolero ohikotik aparte, bertsolari bati eska diezaiokegun hizkera bizi eta argiarekin.

Louis-Ferdinand Celine hartzen da XX. mendean nobela pikaresko klasikoaren berritzaile nagusitzat. Inoren erruki eta laguntzarik jaso gabe beren burua aurrera ateratzen duten pertsonaiak izaten dira nobela hauetako protagonistak, hamaika kalamitate igarotakoak eta bizitzak dorpeki astindu dituenak. Pertsonaion begirada eszeptikoa eta egiten duten gizartearen erretratu zorrotza izaten dira literaturzale askok nobela pikareskoetatik laket dutena. Euskal literaturak ere pikaro moderno bat baino gehiago eman du: Jean Etxegoien eta Agirre Zaharra (Metxa), bi aipatzearren. Izatez, Sotero Metxaren senitartekoren bat izan ez ote zitekeen otu zait behin baino gehiagotan. Konparazioa gehiegizkoa irudituko zaio bati baino gehiagori, baina ez dut uste liburu hau Xabier Montoiaren eta Koldo Izagirreren nobela bikain horietatik oso-oso urrun dagoenik ere.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Amaia Alvarez Uria

Arrabioen gerra
Karel Capek

Jon Jimenez

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Asier Urkiza

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Nagore Fernandez

Negu batez Mallorcan
George Sand

Aritz Galarraga

Trilogia
Jon Fosse

Hasier Rekondo

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Mikel Asurmendi

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Epilogorik gabe
Elena Sanchez

Aitor Francos

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Amok
Stefan Zweig

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak