susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Denboran atzeraka | Donostiako Sotero »

Larrua hotz / Albert Sanchez Piñol (Lander Garro / Zigor Garro) / Txalaparta, 2009

Enpatia Bixente Serrano Izko / Berria, 2009-05-03

Arrakastatsua, antropologo kataluniar baten lehen eleberri hau. Milaka ale saldu omen du, eta 25 hizkuntza baino gehiagotara itzuli da, argitaletxeak dioenez.

Badu Larrua hotz-ek zer saldu, zein giltza literariotan den idatzirik ikusita. Harrapatu, are bahitu ere egiten du irakurlea, meritu makala ez dena, ez horixe!, bere lehen eleberria idatzi duen zientifiko saiakeragile batentzat. Frogatzen du, ongi frogatu ere, narrazio baten trikimailuak menderatzen dituela, bai zertzeladen kontakizunaren erritmoari, bai irakurlego zabal batengan interesa piz dezaketen osagai narratiboei, bai idazkerari dagokienez, esperimentu estilistiko eta literarioetan sartu ezean ere.

Irakurlego zabala diot, ahaztu gabe, halarik ere, nola edo halako kontzientzia nazional bat hedaturik dagoeneko unibertso linguistiko bati begira idatzirik dagoela, ene ustez: katalanez idatzirik, eta katalana bezalako hizkuntza batean irakurtzeko prest dagoen mundu berezi horri begira. Erakargarria, hortaz, euskaraz edo galegoz edo bretoieraz edo hizkuntza gutxitu batean irakurtzeko plazera edota grina dugunontzat ere. Baina, antropologo den guregileak jakin izan du bertze osagai orokorragoak, unibertsalagoak sartzen, zientzia-fikziozkoa ez ezik, gogoeta batzuk sortu nahi dituen narrazioa ere izan nahi duen honetan. Egokia, hortaz, hizkuntza unibertsalagoetara ere itzultzeko, zinemara eta bertze espresiobideetara eramateko.

Protagonista XX. mende hasierako gudari ohi abertzale irlandar bat dugu, bere aberriak erdipurdiko independentzia lortu ondoren eta Ulster Ingalaterraren eskuetan gelditu zela kausa abertzaleen arteko gerra zibila ikustean, bere iraganari ihes egitera deliberatu duen narratzailea. Antartidatik gertu, itsasbide guztietatik aparte dagoen eta bizilagun bakarra duen uhartetxo batera doa, egurats teknikari gisa. Horrelako protagonista da hizkuntza gutxituetan irakurtzeko plazera edota grina duen irakurlegoa bahi dezakeen osagai bat. Baina gero kilometro eta erdiko luzera duen uhartetxoan gertatuko diren ustekabeek ematen diote irakurlego zabalago bati, bai ongi kontaturiko abenturekin gozatzeko, bai gogoetak egiteko aukera, hainbat eta hainbat gauzataz, hala nola giza izaeraz, etsaiei buruzko ikusmoldeez, arrotzen arteko harremanez, borroka eta negoziazio irtenbideez.

Egia erran, irakurle honen aburuz, protagonista berdin izan zitekeen irlandar abertzale frustratu bat, edo Erdi Aroko gurutzatu desengainatu haietariko bat, edo bere iraganetiko edozein iheslari, lekutako bazter isolatu batean Robinson edo Ortzirala izan nahiago lukeena. Izan ere, irlandar izateak ez dio narrazioari kutsu berezirik ematen. Eta protagonista ez da Robinson Crusoe izanen, bertze Robinson bat dagoelako uhartean jadanik, baina ezta Ortzirala ere, zein harrera egiten dion Robinsonek ikusirik. Ordea, Lovecraften halako izakiekin eginen du topo, anfibio, adimendun, sentimendun, hiztun eta auskalo zein materialeko izaki arrotzekin, zeinen aurrean aspaldin Robinsonek hil edo biziko borroka bat mantentzen duen. Izaki horiekiko harreman posibleen inguruan garatzen da narrazioa, eta piz daitezke irakurlearen hausnarketak.

Ez dabil egilea filosofia berri eta original baten bila, arroztasun eta bertzetasunaren aurreko harreman enpatikoagoen alde hainbatetan jorraturiko bideetan baizik, baina misterio puntuak, zientzia-fikzio eta beldur-generoko jiteak, irakurterraztasunak eta egituraketak merezitako bideak irekitzen dizkiote narrazioari. Enpatikoa, eleberria bera ere.