kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Bi kulturak / C.P. Snow (Iñaki Irazabalbeitia) / Elhuyar, 2007

Zientziak vs. letrak? Ion Olano / Gara, 2008-09-06

Cambridge-ko Unibertsitatean urteroko Rede hitzaldi publikoa ematea egokitu zitzaion Charles Percy Snow zientzialari eta idazleari, 1959an. “The Two Cultures” (Bi kulturak) hitzaldia, hiru urte lehenago “New Statesman” kazetan argitara emandako artikulu baten luzapena zen izatez eta, antza, hautsak harrotu zituen mundu intelektualean (halakorik bada, nonbait). Elkar saihesten duten jakintzaren bi polo gisa aurkeztu zituen Snowek zientziak eta humanitateak, zenbakiak eta hizkiak: elkar uxatzen duten bi iman-harri. Egilearen ustez, bi kultura horien arteko lubakia, ozeano baten tamainakoa, ez da Britainia Handiaren arazoa bakarrik (oroit, Cambridgen gaude), baizik eta Mendebalde osoarena.

Joan dira urte batzuk C.P. Snowek hitzaldi sonatu hura egin zuenetik. Halaber, joan dira hilabete batzuk Iñaki Irazabalbeitiak testu hura euskaraz argitaratu zuenetik, Elhuyar argitaletxearekin. Gaiak ez du gaurkotasunik galdu, horratik. Itzulpenaz gainera, Irazabalbeitiak atariko interesgarria idatzi du Bi kulturak libururako. Kezkaz begiratu dio, Snowen antzera, hezkuntzaren bilakaerari (ikasleen zientzia-analfabetatzea dakarrelakoan), baina ingelesak ez bezala, ez du itsuan sinesten zientziaren eta industriaren ahalmenean. Aurkeztu duen liburuak hiru atal ditu: “Bi kulturak”; “Intelektualak, berezko luditak”; eta “Aberatsak eta pobreak”. Ataloi bi eranskin gehitu dizkie Irazabalbeitiak, eta egoki eman ditu testuak eskatzen dituen azalpenak.

Testura hurbilduta, kontuan hartu behar da jatorrian hitzaldia dela, ez saiakera. Ildo horretan, gaia ikuspuntu pertsonal batetik aurkeztea baino bokazio handiagorik ez du, ziurrenera. Hitz batean, piztu egin nahi du eztabaida edo dena delakoa. Egilea kontziente da bere planteamendua sinplifikatzailea dela: “2 zenbakia oso zenbaki arriskutsua da; horrexegatik da dialektika prozesu arriskutsua”. Nolanahi den ere, Snowen asmoa ez da kulturaren mapa zehatza egitea, baizik intelektualki kitzikatzen duen gai bat mahai-gaineratzea. Hizlariaren arabera, gaitz-ulertu eta ezin-ulertu ugari dago bi kulturen artean: bakoitza bere erara, biak dira elkarrekiko ezjakinak. Zientzialariek, oro har, humanitateak baztertu dituztela, eta horrek beren burua pobretu duela uste du Snowek. Era berean, intelektual literarioak beren ezjakintasun zientifikoaz harro ikusten ditu. Bere eskarmentutik mintzo da: “Trebakuntzaz, zientzialaria naiz; bokazioz, idazlea”. Baliagarria da kasu zehatzez ari denean, baina gaiaz orokorrean ari delarik, Snowren ikuspuntu pertsonala motz gelditzen delakoan nago. Izan ere, gai interesgarri eta serioa aurkeztu duen arren, azaldu dituen ideia asko eztabaidagarriak dira oso, eta bereziki azken ataleko planteamendua inuzente samarra iruditu zait. Hitzaldiak, bere garaian, izan du kontrakorik: Stephen Jay Gould eta F. R. Leavis, esate baterako. Azken honek, besteak beste, zientzia munduko “public relations man” izatea aurpegiratu zion Snowri, 1962. urtean. Kritika haiek bultzatuta-edo, Snowek hitzaldia berrikusi zuen “The Two Cultures: A Second Look” lanean, urtebete geroago.

“Elkarrekin gabiltza ilunetan / Eta ez dugu hitzik egiten”. Aurreko hitzak T.S. Eliot-ek idatzi zituen, eta Jon Juaristik euskaraz eman. Bi kulturak liburuan irakur ditzakegu, eranskin gisa ezarritako “Gizon hutsak” poemaren barruan. Bi bertso-lerro baino ez dira, alabaina aski esanguratsuak, zientziaz eta letrez ari garelarik. Bi kultura, Anjel Lertxundik esan zuen moduan “munduan argia egiteko bi kode”, elkar saihesten duten bi iman-harri, gaur bezala duela berrogeita hamar urte.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak