susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Erretorika hizlarientzat | Solasaldi platonikoa »

Souvenir / Castillo Suarez / Elkar, 2008

Lirika XXI. mendean Beñat Sarasola / Berria, 2008-07-27

Gogoan dut Castillo Suarez-en Bala hutsak irakurri ostean, idazleari bere formula agortzen ari zitzaiolako inpresioa izan nuela. Hiru poema liburu ondoren, idazlea halako kale itsu batean sartzen ari zela, bere bide ordura arte interesgarria agortzen ari zitzaiola. Poeta askoren tentazioa izaten da halako egoerara iritsirik narratibara jauzi egin edo makurtzea —nondik begiratuta—. Ez da hau izan Suarezen kasua, apur bat beranduago jakin baikenuen Souvenir liburua osatzeko Joseba Jaka beka eskuratu zuela, eta udaberri honetan argitara eman delarik, jakin-minez ekin diot berau irakurtzeari.

Ezer baino lehen, kale itsu horretatik Suarezek duintasunez irtetea lortu duela iruditu zait. Poema libururik osatu eta organikoena atera zaio honako honetan Suarezi —seguruenik, honetan zerikusia izango du berau proiektu batetik jaio izanak—. Hirurogeita hamar poemaz osatua, denak ere izenburu gabeak, soiltasun eta kondentsazio maila handiko piezak ondu ditu. Alde horretatik, Mugarri estaliak poema-liburura itzulera gisa uler liteke Souvenir hau orobat, sinpletasun eta espazio zurira itzulera. Aitzitik, Mugarri estaliak-ekin eta gainontzeko bere beste liburuekin gehien bereizten duen aspektua formala da. Souvenir-ekoak prosaz idatzitako poemak baitira, bertso lerroen ordez paragrafoz osatutakoak. Oraindik ere Xabier Leteren tankeraz kanpoko ezein poema poema susmagarria den euskal literatura honetan, prosazko poesiak azkura sobera eragiten dio bati baino gehiagori antza denez; nahiko gauza harrigarria dena, esan dezadan bidenabar, literatura unibertsalean prosaz idatziriko poesiak duen itzal handi eta luzea ikusirik. Egia da, hori bai, euskal literaturan gehiegi jorratu ez den bidea dela prosazko poesiarena (eta gehiegi jorratutakoa, bidenabar, prosa poetikoarena), eta Souvenir, honenbestez, bide labur hori betetzera datorrela.

Nolanahi dela, kontu horietaz landa, hemen ere Suarezen mundu poetiko ohikoaren muina topa liteke. Eguneroko hizkuntzan oinarritutako lirismo mota bat, zeinetan metaforen osaketa berezia baita, ene ustez, ezaugarririk azpimarragarrienetakoa Suarezek elkarrengandik aski urruti (hala semantikoki nola poetikoki) dauden elementuak lotzen ditu metaforaren bidez, irakurleak nekez aurreikus dezakeen efektua eraginez (“errusiera ikastaro bat daukat hatzen artean”). XX. mendeko poesiaren ondoren bazirudien lirika egitea, ni indartsu batean oinarritutako poesia egitea, anakronismo bat zela; altsasuarrak, ordea, lirika egiten jarraitzen du auzo-lotsa eragin gabe (ez dena meritu batere makala). Gainera, halako narratibitate eten bat sortzen du, ekintza segida bat baino, giro edo espazio bat eraikiz. Hortik juntagailuak ez erabiltzearena, edo erabiltzen dituenean narrazioaren lege arruntetatik kanpo erabiltzea. Gisa honetan sortzen ditu testu oinarri sendo gabekoak, lotura ageri gabekoak, eta ezegonkortasun horretan, benetan sentsazio berezia sentituko du euskal irakurleak, gainontzeko euskal poeten artean nekez topatuko duena.

Arestian aipatu legez, inpresioa dut Suarezek beste inoiz baino aratzago eta finago ekarri duela oraingoan bere mundu poetikoa. Hau dela eta, inori errepikakor eta monotonoegia iruditu dakioke liburua, nahiz eta irakurketa patxadatsu eta motelagoak sentipen hau ekidin dezakeen nolabait.

Ez dut amaitu nahi Elkar Poesia bildumaren eraberritzea aipatu gabe. Alberdaniako edizio zaharrak gogorarazten dituzten tapa berriekin-eta, hobekuntza nabarmena sumatu liteke aurreko diseinu eskasaren aldean.