kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Mandatariaren gerra / Jose Inazio Basterretxea / Elkar, 2008

Fikzio usaina Ion Olano / Gara, 2008-07-05

Hiru data hauen artean (1938, 1958, 2008) kokatua dago Mandatariaren gerra liburua. Izenburua irakurrita, aise pentsa lezake batek gerraren gainekoa dela. Eta izan, hala da. Liburuak 36ko gerra du oinarri, kontakizunean guduetarako lekurik egon ez dagoen arren. 1938an, I.M izenez ezagutu dugun mandatariak Pirinioetara joateko agindua jaso du, Bielsa herrira, zehazki. Bertan, Antonio Beltran el Esquinazau komandante errepublikarrarekin bildu beharko du, eta erretiratzeko orduan indarretxe estrategiko bat leher ez dezaten eskatu, Elkartasun Elektriko Nazionalaren aginduz. Indarretxea ez suntsitzeko argudioa: 5 milioi pezeta maleta batean sartuta.

Hogei urte geroago, gerrako iheslarien eskariz gertakari horiek ikertu ondoren, Alberto Miguel Cardenas Foix kazetariak erreportaje sorta idatziko du Parisen, eta Mexikoko “El Excelsior” kazetan argitara eman 1958an. Fikziozko erreportaje sorta hori da, 11 ataletan banatua, 2008an Jose Inazio Basterretxea Polok (Galdakao, 1959) nobela labur gisa VII. Augustin Zubikarai sarira aurkeztu duen lana, baita saria jaso duena ere. Gerrako pertsonaien artean, ez-ohiko protagonista hautatu du Basterretxeak: frontera usain txarreko aginduak daramatzan mandatari misteriotsua. Gertakari historikoetatik edan du literatur fikzioa idatzi eta kazetaritza lan gisa aurkezteko. Izan ere, nobelan kontatzen diren Bielsako gertakariak, eta oro har gerra-garaiko informazioak, hain dira ilunak, ezen kazetariak behar izaten baitu irudimenaren laguntza pieza solteak osatuko baditu. Sinesgarritasuna, ordea, kontuan hartzeko ezaugarria da literaturan nahiz kazetaritzan, biak ala biak fikzio diren neurrian.

Ez naiz ni izango idatzizko bi diziplina hauek, literatura eta kazetaritza, kontrajarriak edo erabat desberdinak direla esango duena. Etengabe elkar elikatzen dutela esatea ere ez da gauza berria. Basterretxeak kazetaritzaz jantzi du kontakizun literarioa, edo, nahiago bada, alderantziz. Esango nuke, baina, jantzia handiegia zela (edo, nahiago bada, txikiegia), alegia, testuari ez zaiola jantzi egokia jarri. Kontakizunak badu aski interes, irakurketak bizkor eta erraz egiten du aurrera. Kontatzeko era, ordea, trabagarria iruditu zait. Besteak beste, itun fikzionala (idazlearen eta irakurlearen artekoa, fikzioan gaudela gogorarazten diguna) bi aldiz planteatzea eskatzen diolako irakurleari: batetik, sinetsi behar du horrela izan zirela 1938ko gertakariak, eta bestetik sinetsi behar du horrela kontatu zirela 1958an. Jauzi bikoitz horrek istorioari kalte egiten diolakoan nago. Bereziki, ez direlako zaindu kontakizuna sinesgarri egin zezaketen elementuak.

Liburuko erreportajeetan ez da erabili datuetan eta esanetan oinarritutako ohiko kazetaritza idazkera eta, horren ordez, usteek eta irudimenak elikatutako idazkera literarioa hautatu du Cardenas Foix kazetariak. Espekulazio sinesgarriak egitea omen da asmoa, baina zeregin horretan ez dute larregi laguntzen elkarrizketek, metaforek, balorazio etengabeek, adjektiboen erabilera gehiegizkoak. Ene gusturako, erreportajeei fikzio usain nabarmenegia darie. Bestalde, gertakizunak berak idazkeraren bizkortasuna justifikatzen duen arren, gauzak azkarregi kontatu direla iruditu zait: I.M mandatariak Bielsara egindako bide korapilatsua, El Esquinazau-rekin izandako enkontrua, Paul mugalariarekin izandako maitasun afera eta Pirinioetatik aldentzea. Horrek guztiak idazkera pausatuagoa eskatzen zuela uste dut, eta agian erreportajeen jantzirik gabe lasaiago ibiliko zela kontakizuna.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak