« Apaizac obeto | Euskararen xarma erotikoa »
Ero / Jon Martin / Elkar, 2008
Ipuin labur eta laburtuak Beñat Sarasola / Berria, 2008-03-23
Jon Martinen Ero Igartza Sariaren bederatzigarren emaitza da, oiartzuarraren estreinakoa eta hemeretzi ipuin laburrez osatua.
Promozio orrietan eta liburu aurkezpenaren kroniketan irakurri ahal izan genuenez, liburuak erotasunean sakontzen du, “non dago normaltasuna eta erotasunaren arteko muga?”, jartzen du kontrazalean. Liburua irakurri ondoren, ordea, halakorik ia ez dagoela ohartuko da irakurlea, ezpada erotasunaren kontzepzio arin eta azaleko bat aintzat hartzen, behinik behin. Egia da ipuin gehienak pertsonaien eta bikote erlazioen barne psikologiara lerratuta daudela nolabait, eta horietako bat edo beste extrabagante samarra irudi dezakeela, baina hori guztia erotasunarekin lotzea pertigaz jauzi egitea da.
Ipuin gehienak, esan bezala, laburrak dira oso, dozena erdi orrialdetakoak asko jota, baina ez dute ipuin laburrei eskatu behar zaizkien tentsio eta indarrik. Izatez, narrazio gehienak ipuin landu eta garatuago batzuen zirriborroak iruditu zaizkit, errazkeriaz eta presaz ondutako testuak. Gehiago dira ipuin laburtuak ipuin laburrak baino. Ulertu ipuina, esate baterako, nobela batetako pertsonaia baten monologo txikia izan zitekeen; nola, ordea, ipuin oso bat?
Izan ere, hasiera batean ipuin laburren generoa aski tentagarria den arren, nola idatzi hala irakurtzeko, arrisku nabariak ere gordetzen ditu. Kontakizunen trikimailuak ageriegi geratzekoa besteren artean. Batzuetan, adibidez, Martinek aurretik agertutako elementu bat azaleratzen du ipuinaren amaieran, irakurleari ezustekoa eragiteko (Elurra, Lixiba) antza; baina kontua da halako espazio laburrean irakurleak gogoan duela oraindik elementu hori eta bukaeran berriro topatzen duenean efekturik apenas eragiten diola. Bestetik, narrazioa amaitzeko presa horren adibidetzat Loturak har liteke, non protagonistaren joan-etorri ugariak (familiarekin eten, hirira joan, atzerrira, mendiko txabola batera) kontatzen baitiren orrialde-erdi eskas batean. Lagunak-ez, dialogo hutsez osatutakoa narrazioaz, ere antzeko zerbait esan daiteke. Horrelako estilo apustuak ongi ateratzeko bereziki indartsua eta iradokitzailea behar du izan testuak berak, eta kasu honetan polizia baten eta xantaiazko salatari gazte baten arteko elkarrizketa telefonikoa azaltzen da, baina ez dut uste estilo soiltasun horrekin irakurlea kolpekatzea lortzen duenik. Badirudi, bada, idazleak pazientzia faltaz idatzi dituela narrazioak, amaierako efektuan konfiantza handiegia edukirik.
Arestian esan dugu zer edo zer liburuaren batasunaren inguruan, erotasunaren kontuak liburuko edukia laburbildu baino despistatu egin dezakeela irakurlea. Liburuak, baiki, ez du batasun handiegirik, aski irregularra iruditu zait tonu aldetik, zeina deigarria baita proiektu batetik jaio dela kontuan hartzen badugu. Hala, bukaera aldeko bi ipuin bereziki bereizten dira aurreko ipuinetatik, bata arrakasta handiegirik gabe (Geldi), baina bestea, liburuko azkenekoa (Hilko zaituen ipuina), narraziorik onena iruditu zait luzaz. Jolas gisara osatutako ipuina dirudi, liburua bitxikeria batekin ixteko pentsatutakoa, baina ohiko ipuin aurreikusgarrietatik aldentzen da. Agian norbaitek ipuina originala ez dela pentsa dezake (ideiak Vila-Matasen La asesina ilustrada gogora dezake, esaterako), baina uste dut eskertzekoa dela bere saiakera eta irakurle hau behintzat harritzeko abilezia izan du; nahiz eta lerro hauek idazten ari naizena ipuina eta liburua amaitu ez dudalako frogarik behinenak izan daitezkeen.
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi