« Haur besoetakoa | Lertxundi, zazpigarrenean aidanez »
Hiltamuzko lantuak / Pio Berasategi / Hordago, 1982
Kostunbrismoa barria Jon Kortazar / Idatz & Mintz, 1983-05
Pio Berasategiren bigarren liburua irakurteko aukerea izan dogu. Eta Madrilen bizi dan euskaldun honen narratibak, zerbait barririk ekarri deuskula esan daikegu. Ez da tratamentuaren aldetikoa. Agian, ikuspegi prolema baino ez da izango nobedadea. Kanpoan bizi danaren negar tonoa.
Dana dala, narratiba aldetik ez badau ezer barririk aportatzen, liburuaren hizkuntza jokerak ditugu aipagai.
Bere lehenengo nobelaren jokabideak agertzen ditu barriro hemen ere. Herbesteratua nobelak baeukan hari narratibo bat aitzaki legez Madrile eta Euskal Herriaren deskripzinoak sortzeko. Hariaren ahultasunak, ea melodramatismoz osoturiko pasarteak emoten eutsoen zahar kutsua ahaztu ezinezkoa jakun.
Bigarren honetan, ostera, beste alde batetik jokatzen dau. Ahaztu ditu hari narratiboak eta Madrilen marrazki zabala eskeintzera etorri jaku. Kostunbrismo barria eregitera.
Liburuaren gala, Madrilen ikuspegi bat dogu. Horregaitik liburuak nobeleaz baino periodismoaz zerikusi handiagoa dauka. Erreportaiarekin lotuago ikusten doguz liburua osotzen daben kontagai laburrak. Eta horixe dira izan ere, huri nagusiarekiko sentitutako deskripzinoak, noizbehinka ikuspegi pertsonala tartekatzen dala, narrazinoaren kontrastea bilatzeko.
Berasategi-ren ikuspegia errealista bada ere, ez da gai liburu honetan, filosofia oso bat agertzeko, eta Madrileko postal txikiak eginez osotzen ditu artikuluak. Ikuspegi errealista horren ondorio argi bi honeexek dira: errealitate guztien errepresentazinoa bilatu nahia eta alkarrizketetan, batez ere erderazkoetan lortzen dauan ironia eta bizitasun garratza.
Baina, zelan ez, bere euskeraren jabetasuna da gairik aitagarriena liburuan. Nahiko ondo definiturik diran euskal errealismoaren jokera estilistikoak darabilz: joskera aldetiko erritmo aldakerak, hiztegiaren aberastasuna eta deskripzio aldetiko bizitasunak —gogoratu daigun 95. or. egindakoa—, adierazlearen zabaltasuna. Euskeraren jabetasuna ez jako ukatuko, ba.
Kostunbrismo honen alderdirik barrienak bestelako ezaugarrietan oinarritzen dira, halan eta guztiz ere: pertsonaien anonimotasunean. Ez dago pertsonai zehatzik. Eta orduan kontaketa, inpresioz osotzen da. Inpresioz, eta kazetaritza barria gogoratzen dauan hizkera errealistaren erabileran.
Azkenengoz, ikuspegi pertsonalak, tono maílenkoniatsu eta intimoak narrazinoaren anonimotasunagaz kontrasteratzerakoan bilatzen dau Berasategik liburuan aurrera eragitearen zutabea.
Horrela, bada, hizkera aldetik euskera klasikoa gogoratzen badau liburuak, narratiba ikuspegiak ez dau askorik laguntzen.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Amaia Alvarez Uria
Arrabioen gerra
Karel Capek
Jon Jimenez
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Asier Urkiza
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Nagore Fernandez
Negu batez Mallorcan
George Sand
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
Hasier Rekondo
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Mikel Asurmendi
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Epilogorik gabe
Elena Sanchez
Aitor Francos
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Ibon Egaña
Amok
Stefan Zweig
Paloma Rodriguez-Miñambres