kritiken hemeroteka

8.449 kritika

« | »

Harrien lauhazka / Iñigo Aranbarri / Susa, 1998

Harrien lauhazka Ritxi Lizartza / Idatz & Mintz, 1999-05

Bederatzi urte igaro dira idazle azkoitiarrak azken poema-liburua argitaratu zuenetik. Dordokak eta elurrak argitaratu zuenetik, beste bideak jorratu ditu: narratiba (Emon biar yako), ikerketa-liburuak (Gerraurreko literatur-kritika, Batxi, Zapataren oihana…). XX. mende hasierako lanak jorratu dituenean Koldo Izagirre izan du lankide. Era honetako lanak oso interesgarriak dira, gaur egun ia ez baita gure kazetaritza, literatura eta abarren historiaz bilaketarik ezta azterketarik ere egiten.

Bidaia moduan planteatu digu liburua Aranbarrik, hasierako poematik amaierara batasuna duen ibilbidea osatuz. Aurreko poesia-liburuekin alderatuz, zabalagoa, ulergarriagoa, narratiboagoa deritzo azken lan honi. Poetak berak dioenez, hainbat esperientziak eraman dute poesiaz duen kontzeptua aldatzera, bilakatzera. Poesia hermetikotik ulergarriagoa den olerkigintzara egin du jauzi, errezitaldietan metatutako esperientzia dela eta. Izan ere, entzuleei (eta gure kasuan irakurleok ere bai) poemak ulertzen lagunduko dieten osagaiak aurkitu behar dira poemetan, komunikazioa burutu dadin. Ez dirudi beti ere edozein poemak errezitatu eta berehalakoan ulertzeko egina behar duenik.

Liburuan bertan agertzen zaigun bidaia horrek, berriz ere jatorrira eramango gaituen bidaiak alegia, gero eta narratiboagoa bihurtzen du liburua. Hasierako poema da, agian, iheskorrena, irudiz beterikoa. Hortik aurrera, ulermenaren bidea ordeka bihurtzen zaigu eta badirudi poetak garrantzi handiagoa ematen diola bere etsipen sentimendu ilunak irakurleei helarazteari, ulergarritasuna trakestu dezakeen olerkigintza harilkatzeari baino.

Abiapuntua, jaioterria, lurra gure poeta lekukoarentzat. Lur mingarria norberak bere egiten duenean. Eta bette lur guztietako sufrimenduen metafora.

Etsipena eta ezina. Lekukotasuna. Poetak lehen pertsona hartzen du ibilbidean aurkituko dituen errealitate gordinak kontatu eta beregan sortzen duten zirrara kontatzeko. Hartzailea, berriz, bere buruan bidaiakide duen Ana, bigarren pertsona. Eta poliki-poliki zabaltzen doakion errealitate hori.

Urrutiko minak, barne-minaren, gure lurrak gure izateak sortzen duen minaren metafora. Ibilbide traketsa, espazioak, denborak eta hurbileko pertsonak ekartzen digun bidaia. Irudia baino ez, lurraz, hobe esan, norberaz hitz egiteko metaforak. Nitasunaren bila. Eta amaieran bildu, biribildu egiten da ibilbidea. Hortxe gakoa, hortxe poetaren kezka. Nora itzuli gara? Eta etxera (gure lurrera) itzultzekotan ere, nitasuna, nia, zer garen aurkitu dugu? Lurrak asetzen gaitu?

Poema bakoitzak ezintasun bat, etsipen bat ematen digu adiera. Eta traje beltzez jantzi dizkigu Iñigo Aranbarrik bere hausnarketak. Inork ez luke esango hamaika bider aipaturiko egunsenti eta goizalba horiek desio dituenik: ihesi, hilerria, beltza, lainoa, erauntsia, hondoa eta altzairua.

Mundu-ikuspegi iluna Aranbarrirena, kezka sortzen du irakurlearen baitan, eta ihesaren sentsazioa jabetzen da irakurketaz, poetaren minak ihesi egin digulakoan eta geuk ere berari ihesi egin nahi diogulakoan.

Liburuak osatzen du ordea batasun bat, osotasun bat. Ez dira hasiberriaren irudiak, ez hasiberriaren poemak. Joko fonikoak, hitz jokoak, errepikapenak… Baina teknika erretoriko denen gainetik irudiak nagusitzen dira, poetaren ikuspegi ezkorra ederki osatzen duten irudiak: hutsa, etsitasuna, ezkortasuna, denboraren iragana, bakardadea adierazteko. Irudi horiek gure kezka eta liburu gogor honen giltzarri. Hiztegia oso landua eta etsaia, baina liburuan barrena narrazioak lekua irabazi ahala, erabiltzen duen lexikoa errazten zaigu.

Azken kritikak

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Amaia Alvarez Uria

Arrabioen gerra
Karel Capek

Jon Jimenez

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Asier Urkiza

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Nagore Fernandez

Negu batez Mallorcan
George Sand

Aritz Galarraga

Trilogia
Jon Fosse

Hasier Rekondo

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Mikel Asurmendi

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Epilogorik gabe
Elena Sanchez

Aitor Francos

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak