« Biotz-begietan | Biotz-begietan »
Biotz begietan / Xabier Lizardi / Verdes Atxirika, 1932
Biotz-begietan Olaburu / El Día, 1932-05-22
Au arratsalde goxoa eman deguna!
Batek ezkerrera nai, besteak eskuira nai; onek mendira, ark…
– Ai zak, -esaten dit batek, -goazeman guk biok nere etxera; antxe baitiat iri gogoko zaikan “opil goxo” bat. Goazen.
Adiskidearen idazmaian gaude aurrez-aur exeriak.
– To, ar-zak. Eta yaurti dit “opil goxori”: “Biotz-begietan”. Lizardi’ren gozotegikoa. Goxoa ere goxoa!
Mutur bata miaztu, bestetik kosk; emen ikutu, ortik ozkada… Ozkada bakoitzeko yardunalditxo bat, ezpañak milizkatuz… Au arratsalde goxoa!
– Ez al-dezute apaltzego asmorik, mutillak?
Bostetan exeri ta zortzirak ziran! Biotzak goxo pil-piletan baikenituan. Eta biotza ase danean, urdaiari yaramon gutxi…
Arto-ereite ta bei edo idi-gora-berak erabiltzeko baizik ez omen-da gauza gure euskera gaxoa. UUU… (na) MUUU (n) OOO!… Orra euskeraz mintza dezakegun guztia. Noski!
Bei-orroi edo idi-murrazak, beraz, “Xabiertxo’ren eriotza” edo “Biotzean min dut” olerkietan Lizardi’k damazkigunak? Sinesmenari oña sendo ezarririk itxaropen-egoak bide bere bekoki zuriaz maitasun? Eguzkiari musu emateraño yaikitzen ikusi nai ba-dezu gizona, irakurri aitaturiko olerkiok. Gizonak darabilzkean oldozpenik sakon, biotz-zarradarik barrenkienak ezin egoki-goxoago agertu.
Baña adimena sakona ta biotza sendoa bezin erne-oarlea du begia. Ikus “Aldakeri”:
iñoiz ikusi dezute tximirritarik,
iltzeko yausitakoan,
xomorroek yana nola dagoan
azkenak egin eziñik?
Eta buru sakon, biotzondoari zegokion bezelakoxe irudimen aberats-bizia. Orra “Bizia lo”:
Bide-ertzean, ez marrubi
ez belar gizenik.
Ota-lorea, bakanka,
goiztxo karraxika,
Udaberriari deika.
Or pago bat, lerden aski,
igazko apaingarriak
(gaur orbel gorriak)
oso yaregin nai ezik,
nola baituten oi
Neskazar ezin-etsiak.
Edo “Sagar-lore”:
Sagasti berri, sagasti zuri,
inguma-atsegintokia iduri,
elurte arian geldia!
Bai, berak egarri bezelakoxea du Lizardi’k euskera: “yakite-egoek igoa; noranainoka; soina zaar; berri gogoa; azal orizta, muin betirakoa”.
Agertu zaigu eusko-larretik eztia, basotik euskal-mamia atera bear zuan Olerkaria.
Bagenekin guk euskera oldozkairik sakon, goitinak erabiltzeko ere mintzo oro beste ba-zana. Zenbaitek beste mintzo oiek bezela zerabillean euskaldunik ez genduan ezagutzen, ordea. Eta ezagutu degu. Yarrailleak izango dituala nik uste.
Geienok atzera utzita batzuek aurreregi gabe oro bide zabalez edo mendi-magala zear-mearka bear genukela? Mendi-magaltxoan oztopo zabuka gabiltzanoi ere uda-bero auekin mendi gallureko aize gozoak gaizki al-zaizkigu ba? Ez olakorik.
Len lañoz estalia genduan mendi-gallurra orain agertzean, ba-dirudi urreragotu
egin zaigula.
Nork daki magaltxoraño ekarriko badigute ere!
Biyoatzu, Lizardi, barrentxoan ibilli bear-ta ere goi-zale geranon zorion-agurra.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez