kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Biotz begietan / Xabier Lizardi / Verdes Atxirika, 1932

Biotz-begietan Olaburu / El Día, 1932-05-22

Au arratsalde goxoa eman deguna!

Batek ezkerrera nai, besteak eskuira nai; onek mendira, ark…

– Ai zak, -esaten dit batek, -goazeman guk biok nere etxera; antxe baitiat iri gogoko zaikan “opil goxo” bat. Goazen.

Adiskidearen idazmaian gaude aurrez-aur exeriak.

– To, ar-zak. Eta yaurti dit “opil goxori”: “Biotz-begietan”. Lizardi’ren gozotegikoa. Goxoa ere goxoa!

Mutur bata miaztu, bestetik kosk; emen ikutu, ortik ozkada… Ozkada bakoitzeko yardunalditxo bat, ezpañak milizkatuz… Au arratsalde goxoa!

– Ez al-dezute apaltzego asmorik, mutillak?

Bostetan exeri ta zortzirak ziran! Biotzak goxo pil-piletan baikenituan. Eta biotza ase danean, urdaiari yaramon gutxi…

Arto-ereite ta bei edo idi-gora-berak erabiltzeko baizik ez omen-da gauza gure euskera gaxoa. UUU… (na) MUUU (n) OOO!… Orra euskeraz mintza dezakegun guztia. Noski!

Bei-orroi edo idi-murrazak, beraz, “Xabiertxo’ren eriotza” edo “Biotzean min dut” olerkietan Lizardi’k damazkigunak? Sinesmenari oña sendo ezarririk itxaropen-egoak bide bere bekoki zuriaz maitasun? Eguzkiari musu emateraño yaikitzen ikusi nai ba-dezu gizona, irakurri aitaturiko olerkiok. Gizonak darabilzkean oldozpenik sakon, biotz-zarradarik barrenkienak ezin egoki-goxoago agertu.

Baña adimena sakona ta biotza sendoa bezin erne-oarlea du begia. Ikus “Aldakeri”:

iñoiz ikusi dezute tximirritarik,
iltzeko yausitakoan,
xomorroek yana nola dagoan
azkenak egin eziñik?

Eta buru sakon, biotzondoari zegokion bezelakoxe irudimen aberats-bizia. Orra “Bizia lo”:

Bide-ertzean, ez marrubi
ez belar gizenik.
Ota-lorea, bakanka,
goiztxo karraxika,
Udaberriari deika.
Or pago bat, lerden aski,
igazko apaingarriak
(gaur orbel gorriak)
oso yaregin nai ezik,
nola baituten oi
Neskazar ezin-etsiak.

Edo “Sagar-lore”:

Sagasti berri, sagasti zuri,
inguma-atsegintokia iduri,
elurte arian geldia!

Bai, berak egarri bezelakoxea du Lizardi’k euskera: “yakite-egoek igoa; noranainoka; soina zaar; berri gogoa; azal orizta, muin betirakoa”.

Agertu zaigu eusko-larretik eztia, basotik euskal-mamia atera bear zuan Olerkaria.

Bagenekin guk euskera oldozkairik sakon, goitinak erabiltzeko ere mintzo oro beste ba-zana. Zenbaitek beste mintzo oiek bezela zerabillean euskaldunik ez genduan ezagutzen, ordea. Eta ezagutu degu. Yarrailleak izango dituala nik uste.

Geienok atzera utzita batzuek aurreregi gabe oro bide zabalez edo mendi-magala zear-mearka bear genukela? Mendi-magaltxoan oztopo zabuka gabiltzanoi ere uda-bero auekin mendi gallureko aize gozoak gaizki al-zaizkigu ba? Ez olakorik.

Len lañoz estalia genduan mendi-gallurra orain agertzean, ba-dirudi urreragotu
egin zaigula.

Nork daki magaltxoraño ekarriko badigute ere!

Biyoatzu, Lizardi, barrentxoan ibilli bear-ta ere goi-zale geranon zorion-agurra.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak