kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Bihotza golkoan / Martin Ugalde / Erein, 1990

Uniformidadearen kontra, Martin Ugalde Josu Landa / Argia, 1990-07-08

Ezusteko bat baino gehiago ematekoa da “Bihotza golkoan” ipuin-bilduma. Bere narrazioek ez dute antzekorik euskal literaturan. Guztiz desberdina da ingurukotik, bestelako balorazioetan oraingoz sartu gabe. Ipuinok irakurtzeak sortzen duen orijinaltasun kutsuari gerora arrazoiak aurkitzea ez da zaila. Batetik, belaunaldi arrazoia, narraziogintza aktiboan adin inguru horretako azken mohikanoa delako egilea. Bestetik, heziketa arrazoia, Venezuelan hainbeste urte ez bait zituen alferrik pasa, bertan egindako literatura joria barne. Azkenik, izaera arrazoia, Martin Ugalde beti izan bait da mementuan mementuko pertsona, zaharkituak gelditutako moldeak modu moderno batez gainditzeko gauza izan dena. Baina ez da aski pertsonari buruzko oharrak egitea; liburuari berari ere begiratu beharko zaio.

Irakurlea ezustean harrapatzea maite du Martinek. Batzutan umore bidez lortzen du (“Giltza”, “Izua”, “Lapurreta”). Bestetan, pertsonaien ezusteko jokaeren bidez (“Ilunbe handiko…”, “Gerrateko lehen kontaktua”, “Arkume laurden baten prezioa”). Batzutan, hasieratik mozorrorik gabe aurkezten ditu pertsonaiak; bestetan, ekinbideak emango digu protagonistak ezagutzeko parada. Horixe bait da bederatzi ipuinen ezaugarririk aipagarriena: nahi den efektoa lortzeko erabili behar den edozein errekurtso prejuiziorik gabe erabiltzea. Ipuinean ipuineko efektoa lortzea da inporta dena, eta zinez lortu egiten du. Gogoeta jarioa edo elkar hizketa, kontakizun zuzena edo imajinarioa… zernahi erabiltzen du Martin Ugaldek, batere koerentziarik falta gabe gainera.

Hizkuntza ere oso berezia da Ugalderena. Lanketa haundia somatzen zaio, eta oso modu pertsonalean isurtzen du kondakizuna. Sintaxi sinplea maite du, baina aldi berean luzeak diren esaldietan zehar ongi ausnartutako hitz kateak aukeratzen ditu. Adierazgarritasuna, ahozko hizketak moduan bilatzen du, erasketa erretoriko ugariekin, onomatopeia etengabeekin, hizketaldi puska pilatuekin…

Eguneroko kontuak eta urtetan pilatutako esperientziaren isladak agertzen dizkigute ipuinek. Eguneroko heroe txikiak agertzen zaizkigu, soiltasun haundiz, txaferorik gabe baina emozio handiak sortaraziz.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak