kritiken hemeroteka

8.500 kritika

« | »

Bihotza golkoan / Martin Ugalde / Erein, 1990

Uniformidadearen kontra, Martin Ugalde Josu Landa / Argia, 1990-07-08

Ezusteko bat baino gehiago ematekoa da “Bihotza golkoan” ipuin-bilduma. Bere narrazioek ez dute antzekorik euskal literaturan. Guztiz desberdina da ingurukotik, bestelako balorazioetan oraingoz sartu gabe. Ipuinok irakurtzeak sortzen duen orijinaltasun kutsuari gerora arrazoiak aurkitzea ez da zaila. Batetik, belaunaldi arrazoia, narraziogintza aktiboan adin inguru horretako azken mohikanoa delako egilea. Bestetik, heziketa arrazoia, Venezuelan hainbeste urte ez bait zituen alferrik pasa, bertan egindako literatura joria barne. Azkenik, izaera arrazoia, Martin Ugalde beti izan bait da mementuan mementuko pertsona, zaharkituak gelditutako moldeak modu moderno batez gainditzeko gauza izan dena. Baina ez da aski pertsonari buruzko oharrak egitea; liburuari berari ere begiratu beharko zaio.

Irakurlea ezustean harrapatzea maite du Martinek. Batzutan umore bidez lortzen du (“Giltza”, “Izua”, “Lapurreta”). Bestetan, pertsonaien ezusteko jokaeren bidez (“Ilunbe handiko…”, “Gerrateko lehen kontaktua”, “Arkume laurden baten prezioa”). Batzutan, hasieratik mozorrorik gabe aurkezten ditu pertsonaiak; bestetan, ekinbideak emango digu protagonistak ezagutzeko parada. Horixe bait da bederatzi ipuinen ezaugarririk aipagarriena: nahi den efektoa lortzeko erabili behar den edozein errekurtso prejuiziorik gabe erabiltzea. Ipuinean ipuineko efektoa lortzea da inporta dena, eta zinez lortu egiten du. Gogoeta jarioa edo elkar hizketa, kontakizun zuzena edo imajinarioa… zernahi erabiltzen du Martin Ugaldek, batere koerentziarik falta gabe gainera.

Hizkuntza ere oso berezia da Ugalderena. Lanketa haundia somatzen zaio, eta oso modu pertsonalean isurtzen du kondakizuna. Sintaxi sinplea maite du, baina aldi berean luzeak diren esaldietan zehar ongi ausnartutako hitz kateak aukeratzen ditu. Adierazgarritasuna, ahozko hizketak moduan bilatzen du, erasketa erretoriko ugariekin, onomatopeia etengabeekin, hizketaldi puska pilatuekin…

Eguneroko kontuak eta urtetan pilatutako esperientziaren isladak agertzen dizkigute ipuinek. Eguneroko heroe txikiak agertzen zaizkigu, soiltasun haundiz, txaferorik gabe baina emozio handiak sortaraziz.

Azken kritikak

Baden verboten
Iker Aranberri

Asier Urkiza

Diesel
Bertol Arrieta

Nagore Fernandez

Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark

Jon Jimenez

Basokoa
Izaskun Gracia Quintana

Joxe Aldasoro

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak