kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Hi ta ni garade zu, to ez date no / Alfonso Irigoien / Wilsen Editorial, 1989

Hi ta ni garade zu, to ez date no Josu Landa / Argia, 1990-03-18

Liburuan poesia eta prosa poetikoa, biak, agertzen badira ere, argi dago prosa dela bietarik mamitsuena, hain zuzen liburuari izenburua ematen diona. “Lyrika pentsamenduzkoa” generoan txertatzen du bere prosa Irigoienek, non fikziozko istorio bat medio, giza gogoeta filosofikoak igortzen diren.

Antza, Izaro irlan, orain urte batzu, brontzezko inskripzio bat topatu zen. Hasiera batean, grekeraz zela pentsatu bazen ere, gerora jakin zen euskara aintzinakoan idatziak izan zirena, zehazki liburu honen portadan agertzen diren hitz estraino horiexek berberak ziren. Pasadizo erreal hau aitzakia, berak dioen legez, “prosazko monologo-dialogo poetiko odyseikoak”, den historioa burutzea lortu du. Bakarrizketa formako historio honetan, iragana (mitoen garaia) eta oraina uztartzen dira hizlariaren baitan, izate bi ukanik, fisikoa eta izpirituzkoagoa. Euskal eta greziar mitologiak oinarri, Odiseako Ulyses Izaro irlara dator Mariurrikarekin elkartzeko, bai eta Akropoleos-ekin (grekeraz Irigoien esanahiaz) ere, “baina ahozko tradizio hutsetik landako letrarik ez zuketen ezagutzen, bakarra baitzen geroago Homero-k korrituko zuen herri alphabeto sortzaile izaiteko zena eta haren mendeko itsasoa. Eta bakarra geroztik, helenismoaren eta khristianismoaren ostean, Europako kulturaren ubao joria”. Odysea klasikoaren gainean eraikiriko “bertsio” berri hau, protagonistaren bakartasun eta orainatik sortuz doa, errealitatea eta ametsa nahastuz.

Prosa poetiko honetan gogoeta filosofikoen artean argi ikusten da egiten den euskal kulturaren europeartasunaren aldarrikapena, eta oinarri bikoitza du bai edukian eta bai hizkuntzan. Edukiari dagokionez, euskal tradizio etnikoa eta europear kulturaren arteko sintesia eginez; hizkuntzari helduz, grekoz nahiz latinezko funtsa duten hitzetan grafia klasikoa mantendu du eta bestetik euskal idazle klasikoen joskera eta sintasia dira nagusi; “Ondoren Europa emakume mithiko dotoreak eta guk aspaldiko partez elkar ikusi dugu, eta agur abegi onez beterikoa eginik luzaz mintzatu gara, eta etorkizunean ele-meleko bidetik sahiestu gabe askozaz gehiago ari izaiteko garela itsu batek ere ikusten duke. Agur geroko mundu berri berbaren mende eraikitzeko denari. Agur”.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak