kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Latsibi / Resurrección María Azkue / Labayru, 1989

Azkueren eleberri argitaratu gabe bat eskueran A. Ormaetxea / Argia, 1989-05-14

Bakarra gabe, hiru sarrera ditu Azkueren elaberri —berak “gertairudi” deritzo— orain arte, argitaratu gabe honek, “Laitsibi” izenekoak hain zuzen. Hirurak dakizkiguke beharrezko, nonbait, gure lekeitarraren halako lan mardula, hirehunetik gora orrialdekoa, horko bazterren batetan gordeta egotea barkaezin bait zaigu euskaldunoi, beste ezergatik ez bada ere, lehen euskaltzainburua eta euskal ikasketen sustatzaile gorenetarikoa izan zenari zor diogunagatik, behinik behin.

Azkue bera egon zela Euskal Akademiako buru lehenengoz eta, nor egokiago, bada, Luis Villasante Euskaltzainburu ohia baino, egin dion hitzaurrea egiteko liburua? Bertan diosku, bada, “izan ere Euskaltzaindiak ezin zezakeen galtzen edo bere etxetik kanpora joaten utzi Azkueren lan bat” eta, ondorioz, Euskaltzaindiak berak ere argitaratu edo argitaratuko omen du lan hauxe berau. Fraide haren hitzak dituzue, nire galdera, harritua, hurrengoa delarik, ea noiz ikusi behar ditugun Azkueren lan guztiak kalean, ez argitalpen garestietan —Señor Retana—, ez sakabanatuta, batera eta eskuragarri baino. Villasantek berak ohartarazten digunez, ugariak dira Azkueren lan honen, eta besteen, balioak, hizkuntzari dagokienetan batik bat.

Hizkuntzakoak hizkuntzalarien bazka, lanaren literatur balioa aintzakotzat hartu orduko, beraren testinguruan lekutzen ahalegindu zaigu Karmele Olano bigarren hitzaurrearen bidez, obrarekiko erizpidea erlatibizatzea izan dezaguntzat. Ez zen edozelangoa izan mende aurreko giroa, ez eta orduko euskaltzaleen lana. Hasi berria zen euskal nobelagintza eta hortxe du, ez beste inon, bere lekua lan honek. Hitzaurre hori irakurri ostean, Olanok berak dakarkigun Azkueren gaineko bibliografiari begiradatxoa emate hutsa nahikoa da, bestalde, kontura gaitezen bai Azkue eta bai beronen garaia, euskal letren dagozkiekeen ikuspuntutik begiratuta behintzat, sakontasunez aztertu gabe dirautenaz oraindiokarren.

Hitzaurrez hitzaurre aurrera, ez da makala hirugarrenaren egilea dugun Mirari Alberdik leporatu duen lana, berak azaltzen dizkigunaz sinestuz gero, ez bait da eskuizkribu bakar bat eta behin betirako Azkuek berak finkatua egon, batzu baino. Ni neu, galdu egiten naiz halakoetan eta, irakurtzeak ardura dit.

Azkuek kontatzen digunak baino, kontatzeko modua, kontakera bera dut nik atsegin, herritarrak izan ziren berbakeren oihartzun nahiko ozen aditu uste izan bait dut. Haria bera josten dutenak, bestalde, Bilbo eta inguruko Txorierri horretan edo bizi eta elkarren aurkakoak diren Kartagorratar eta Erromatarren artekoak dira.

Bizkaieraz, Azkueren ikutuekin, larregikeria eta guzti, hirurehun orrialde irensteko eroapena, abadagunea eta beste ere dutenentzat gomendagarria da “Latsibi” hau. Edo, bestela, Azkuezale amorratuentzako dosi gogor berria. Egunkari eta gainerako estandarrarekin eskegita dagoen oro, aldiz, hara berton terapibide sendoa. Euskal literaturan egun hiruzpalau mila hitz baino gutxiago erabiltzeak dakarren gaisotasunetik aldi baterako osatu eta sendatzeko gai, bai.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak