kritiken hemeroteka

8.475 kritika

« | »

Latsibi / Resurrección María Azkue / Labayru, 1989

Azkueren eleberri argitaratu gabe bat eskueran A. Ormaetxea / Argia, 1989-05-14

Bakarra gabe, hiru sarrera ditu Azkueren elaberri —berak “gertairudi” deritzo— orain arte, argitaratu gabe honek, “Laitsibi” izenekoak hain zuzen. Hirurak dakizkiguke beharrezko, nonbait, gure lekeitarraren halako lan mardula, hirehunetik gora orrialdekoa, horko bazterren batetan gordeta egotea barkaezin bait zaigu euskaldunoi, beste ezergatik ez bada ere, lehen euskaltzainburua eta euskal ikasketen sustatzaile gorenetarikoa izan zenari zor diogunagatik, behinik behin.

Azkue bera egon zela Euskal Akademiako buru lehenengoz eta, nor egokiago, bada, Luis Villasante Euskaltzainburu ohia baino, egin dion hitzaurrea egiteko liburua? Bertan diosku, bada, “izan ere Euskaltzaindiak ezin zezakeen galtzen edo bere etxetik kanpora joaten utzi Azkueren lan bat” eta, ondorioz, Euskaltzaindiak berak ere argitaratu edo argitaratuko omen du lan hauxe berau. Fraide haren hitzak dituzue, nire galdera, harritua, hurrengoa delarik, ea noiz ikusi behar ditugun Azkueren lan guztiak kalean, ez argitalpen garestietan —Señor Retana—, ez sakabanatuta, batera eta eskuragarri baino. Villasantek berak ohartarazten digunez, ugariak dira Azkueren lan honen, eta besteen, balioak, hizkuntzari dagokienetan batik bat.

Hizkuntzakoak hizkuntzalarien bazka, lanaren literatur balioa aintzakotzat hartu orduko, beraren testinguruan lekutzen ahalegindu zaigu Karmele Olano bigarren hitzaurrearen bidez, obrarekiko erizpidea erlatibizatzea izan dezaguntzat. Ez zen edozelangoa izan mende aurreko giroa, ez eta orduko euskaltzaleen lana. Hasi berria zen euskal nobelagintza eta hortxe du, ez beste inon, bere lekua lan honek. Hitzaurre hori irakurri ostean, Olanok berak dakarkigun Azkueren gaineko bibliografiari begiradatxoa emate hutsa nahikoa da, bestalde, kontura gaitezen bai Azkue eta bai beronen garaia, euskal letren dagozkiekeen ikuspuntutik begiratuta behintzat, sakontasunez aztertu gabe dirautenaz oraindiokarren.

Hitzaurrez hitzaurre aurrera, ez da makala hirugarrenaren egilea dugun Mirari Alberdik leporatu duen lana, berak azaltzen dizkigunaz sinestuz gero, ez bait da eskuizkribu bakar bat eta behin betirako Azkuek berak finkatua egon, batzu baino. Ni neu, galdu egiten naiz halakoetan eta, irakurtzeak ardura dit.

Azkuek kontatzen digunak baino, kontatzeko modua, kontakera bera dut nik atsegin, herritarrak izan ziren berbakeren oihartzun nahiko ozen aditu uste izan bait dut. Haria bera josten dutenak, bestalde, Bilbo eta inguruko Txorierri horretan edo bizi eta elkarren aurkakoak diren Kartagorratar eta Erromatarren artekoak dira.

Bizkaieraz, Azkueren ikutuekin, larregikeria eta guzti, hirurehun orrialde irensteko eroapena, abadagunea eta beste ere dutenentzat gomendagarria da “Latsibi” hau. Edo, bestela, Azkuezale amorratuentzako dosi gogor berria. Egunkari eta gainerako estandarrarekin eskegita dagoen oro, aldiz, hara berton terapibide sendoa. Euskal literaturan egun hiruzpalau mila hitz baino gutxiago erabiltzeak dakarren gaisotasunetik aldi baterako osatu eta sendatzeko gai, bai.

Azken kritikak

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Mikel Asurmendi

Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez

Jon Jimenez

Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi

Asier Urkiza

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Nagore Fernandez

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lautadako mamua
Xabier Montoia

Aiora Sampedro

Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Jon Jimenez

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Asier Urkiza

Girgileria
Juana Dolores

Nagore Fernandez

Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin

Aritz Galarraga

Teatro-lanak
Rosvita

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

Hedabideak