Baigorriko zazpi liliak / Jean Duvoisin / Elkar, 1987

Baigorriko zazpi liliak Xabier Mendiguren / Argia, 1987-11-08

Beti da pozgarria klasikoen idazian ezezagunak argitaratzea. Areago klasiko hori Duvoisin lapurtarra bezalako idazle jori eta trebea baldin bada. Eta zer esanik ez lan horrek dotrinaz jositako gure “literatura”n hain urri ditugun kontaerak ekarriz gero. Beraz, Juan San Martinen eskutik datorkigun argitalpen honek bozkarioz bete gaituela esan behar. Tamalez, argitalpena behar bezalakoa ez izateak ilundu digu pixka bat hasierako poza.

Hel diezaiogun ordea Duvoisin kapitainaren lanari. Euskal itzultzaileen aintzidari honek bazuen beretik emateko aski adore eta sormen ere, eta honako hau ez da erakusgarri makala. Artazuriketara bildutako neskek ematen dute narrazio osoaren markoa, eta honen barnean neska bakoitzak bere ipuina tartekatuko du: llaburrak hasieran, gero eta luzeagoak ondoren.

Ipuinoi garbi asko antzematen zaie ahozko tradiziotik jasoak direla, baina hala ere horrek ez du ukatzen euskal narratibaren historian duten garrantzia, batez ere “Piarres Adame” baino lehen kaleratu zirela kontuan izanik, nahiz zenbait arrazoi direla medio orain artean erdi ilunpetan egon diren, Piarres Xarrittonek aurkitu dituen arte.

Tamalgarria esan dugu zela argitalpena egin den modua: ezin da esan, adibidez, ortografia “gaurkotu” egin dela gaurkotze hori zehatz-mehatz zertan gauzatzen den aipatu gabe; gainera, aipatzen den adibide zehatza, kontsonante ondoko h-ak kentzea, Iparraldeko klasikoak argitaratzean inortxok egiten ez duenetakoa da hain zuzen ere.

Bada ohar pare bat, honako eta harako esaldiak atsotitz direla esanaz, baina horretan hastez gerotan beste atsotitz asko eta asko dagoela esan behar. Zorionez bada liburu amaieran “hiztegiño” bat, baina “ñoegi” ote den iruditu zait. San Martinek behin baino gehiagotan aipatzen du Duvoisinen “Laborantzako liburua”; bada, ez da denbora gehiegi Patxi Altunak horren argitalpena prestatu zuela; baluke San Martinek bertan zer ikasia.

Hitzaurrea bera ere hobetoxeago eta euskara txukunagoan egitea bazegoela uste dugu. Esate baterako, ipuinon etorkiari dagokionez “elezahar eleberrituak” direla errepikatzen digu birritan San Martinek, iturburuez ezer zehatzagorik adierazi gabe.

Hala eta guztiz, liburu ederra, Duvoisinek holaxe bataiatu zuena baino are ederragoa.