kritiken hemeroteka

8.196 kritika

« | »

Pic-nic zuen arbasoekin / Joxemari Iturralde / Erein, 1985

Iturralde ipui tradizionalen bidean Iñaki Camino / Argia, 1986-02-16

Lan handia egiten ari da Joxemari Iturralde azken honetan. “Dudular” atera zuen duela bi urte, eta “Nafarroako Artizarra” iaz. Aurtengoan, ipui bilduma jori hau dakarkigu. Narradore gutxi ari dira egun Euskal Herrian Iturralderen abailean.

Halako ipui-bildumak galdu samar uzten du bat aipamena egin beharreko orduan hain izaki luzea gaien zerrenda. Esan dezagun 19 direla ipuiak, gehienak 10 bat orrialdetakoak, baina badira ere 30ekoak bezala 2koak.

“Arbaso” hitza aitatzen du izenburuan Iturraldek, eta honetaz zerbait esan liteke. Iturralderen ipuigintza, liburu honetan behinepehin, arbasoek erakutsi legeen sarean ehundakoa da, tradizionala, gaur egun hain ohizko diren teknika narratiba “kasikan zahartu” berri horietatik urrun dagoena, gauzak gure zaharrek kontatzen zituzten bezala adieraziak, estruktura sikologistetatik aldendurik, ahozko literaturaren linealtasunean emana, Beste ezagugarri bat, ipuiaren azkenak duen garrantzi eskasa da, ezpaitator kolperik azken orrialdean, ipui askotako bukaerek ez dute tentsioaren bidea goraka eramaten, momentua gozatzen baita Iturralderen narrazioan, ez gauzka bukaeraren zai, ipuiko pasarteetan ez dira gehiegi nabarmentzen batzu besteen gainetik. Pertsonaiak ere, ipui tradizionaletan bezala, ez dira askeak, idazlearen eskutik doaz, ez dute nobela modernoan duten askatasun hori, ez dira berak istorioa kontatzen digutenak. Narrazioaren gozamena opaltzen digu Iturraldek, pertsonaia batzu osatzen ditu. deskribitu eta martxan jartzen ditu, eta pertsonaia horiek ulertzera iristen garenean, bukatu egiten da ipuia, maiz irazkia bera atxakia gertatuz, irazki faltsua askotan, momentuko narrazioak baitu garrantzia, eta ez bukaerak. Ipui tradizionaleko fabula ezinbestekoari muzin egiten dio Iturraldek behin baino gehiagotan.

Gaiak askotarikoak ditugu: badira Erdi Aroan kokaturikako zaldun-kontuak; gerrara joan nahi ez duelako ihesi egiten duen soldaduarena; gutunen atzerapen eta nahastekatzeak ekarritako egoera larria ageri digutenak, Melillan soldaduska egiten ari diren esukaldun batzu izaki protagonista, muga pasatzen duen euskaldun iheslariarena; ilunpetan sekulako gaiztakeriak egiten dituen mutiko gupidagabeenak; itsasoan errati doazen marinel madarikatuak; Polonian barrendari dabiltzan emakume ederrak; ofizinista etsiak; Kattalin Erausoren eta bere maitalearen irratsen gibeletik dabiltzanenak; Euskal Herriko emakume burrukalari batzuren egun pare batean gertatutako kontraesan eta larriuneak Lebante aldera egindako txangoan eta beste asko.

Azken kritikak

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

Ibai Atutxa Ordeñana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

Jon Jimenez

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak