kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Amodio zoroak / Joxe Belmonte F. de Larrinoa / Elkarlanean, 1999

Amodioa eta amodioak Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1999-06-19

Joxe Belmonte F. de Larrinoa-K gure artean liburu bakarra argitaratu badu ere —Ez dira ilunak eleberria—, azkenaldi honetan euskal literaturaren unibertso txiki honetan ezagun dugu. Eta hasierako urteetan eleberria landu bazuen ere, egun ipuingintzan egindako lanagatik da aipagai, ez edonola gainera, azken urteotan bere ipuinekin irabazi dituen sarien artean Imajina ezazu Euskadi, Donostia Hiria eta Gabriel Aresti nabarmendu behar baitira.

Amodio zoroak-en urteotan idatzi dituen ipuinak biltzen dira. Batzuk sariak irabazitakoak dira, beste batzuk ez. Ipuin bilduma honen gaia ez baita ipuin saridunak biltzea, amodioa ardatz duten hamaika istoriorekin ipuin sorta ederra eskaintzea baizik. Ederra eta bikaina.

Baina eder hitza erabiltzen dugunean, ez dezala inork pentsa istorio hauetan amodiozko ipuin politak aurkituko dituenik. Joxe Belmonte F. de Larrinoaren istorioak umorez beterik daude baina garratzak dira, gogorrak eta zuzenak. Pasioz eta suz gainezka dauden ipuinak dira, baina era berean baita hotz eta gupidagabeak ere.

Istorioetako pertsonaiek lehen pertsonan hitz egiten digute gehienetan, euren psikologian eta barne sentimenduetan murgilduz. Kontatzen zaizkigun amodio istorioak beltzak dira, obsesioz josiak, sexua modu patologikoan biziz, eta beti ukitu erotikoekin tartekatuz. Grinak nabariak dira, baina inoiz ez espresuki, zuzenki adieraziz, zeharkako bideak erabiliz baizik, azpikojoa estilo bihurtuz, genero beltzean ohi den bezala. Bide honetatik, liburuak idazle estatu batuar askok jorratutako ildoa gogorarazten digu Joxe Belmonteren lanak. Baina baita Katalunian genero horren inguruan azken urteotan egindako lan bikainak ere. Guztietatik ikasi du Belmontek, baina era berean bere estiloa ere landu du, aipatutako ezaugarriekin.

Haien artean, orain arte aipatu ez dugun batek piztu digu interesa bereziki. Hots, Belmonteren ipuinek ukitu zinematografiko bat dute, genero beltzak zineman egin dituen maisulan batzuei erreferentzia eginez (konposaketan, eszenatokietan, detaileetan, e.a.), baina, era berean, Belmonteren idazteko modua oso literarioa da. Azkenaldi honetan zoritxarrez hain ohiko den ukitu zinematografikoak ez ditu irudiz osatutako istorio sinple bihurtu ipuin hauek. Belmontek jakin du literatura egiten berak dituen errekurtsoak eta lengoaia erabiliz.

Hala ere, ipuinak ez dira perfektuak, liburu honetan biltzen direnen artean desberdintasunak eta gorabeherak daude. Gure iritziz hamaiketatik guztiek maila ona badute ere, bi nabarmentzen dira bereziki: Amodio satelite digitala eta Amodio sasoian. Horietan Joxe Belmontek benetan lortzen du istorio egokia aurkitzea, ipuina ondo antolatzea, zorrotz idaztea, egoki garatzea eta bukaera bikainarekin amaitutzat ematea. Besteetan, aurreneko pausoak egokiak edo interesgarriak badira ere (istorioa, pertsonaiak, idazkera, garapena…), azken zatiak batzuetan behera egiten du, hasierako itxaropenak, neurri batean, zapuztuz.

Duela gutxi irakurri dudan liburu batean, zinema ikertzaile batzuek filmetan hogei istorio orijinal soilik daudela aldarrikatzen dute. Hau da, beti antzeko istorioak kontatzen direla; aldaketak istorioa kontatzeko moduan omen daude. Beste batzuek diote Shakespearez geroztik ez dela ezer berririk asmatu, eta egun bizirik balego aberatsa izango litzatekeela filmetan lapurtu dizkioten ideia ugariengatik. Liburu honetan Joxe Belmontek berriro ere garbi utzi digu gaiak baino gehiago istorioak eta kontatzeko moduak daudela.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak