susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Galdutako trenak | Ipuin-hautaketa »

Hemen gauak lau ertz ditu / Mikel Ibarguren / Susa, 1996

Xumea baina garbia Xabier Aldai / Euskaldunon Egunkaria, 1996-10-12

Gauzak garbi lehendabizi: liburu honek ez du hitzematen bete ezin dezakeenik, autore berri baten estreinaldian bagaude ere, soberan daude oraingoan etorkizunerako ahots indartsua iragartzen dutenak. Errealitate gordina eta gauzatua da. Iñigo Aranbarri eta Jose Luis Otamendiren sarrera labur eta zehatzak dioen moduan, literaturako pasarte gogoangarri asko eta asko giltzapean idatzi izan dira. Urrutira joan gabe, Joseba Sarrionandiaren Gartzelako poemak ahaztezina aipa genezake. Ezberdina da oraingo hau, Sarrirenak gartzelako bizitzaren galdekizunetan kokatzeaz gain, espetxeratzera eraman zuten arrazoiak ere adierazten zituen eta, batik bat, planteatzen zen erresistentzia nahia edo askatasun gose hura hitz hutsetatik urrun zegoen. Idazteko modua ere erabat ezberdina da. 70eko hamarkadan nagusitu zen puntuaketa ikurrak poesian ez erabiltzea, eta urte batzuen buruan, gutxi gora-behera Koldo Izagirreren Balizko erroten erresuma liburuarekin kointzidituz, berriro ere bueltan dator koma guzti-guztiak eta puntuak ere antzera, desagertarazteko joera.

Idazkeraz ere aipatu berriak ditudan autoreen ingurumarietatik dabil Ibarguren. Hizkuntza ajustatua da, hizkuntza kontagaia darabilen poetaren esanetara eta ez hizkuntzaren artifizioak sagaratzeko idazten duen poeta, hainbat poematan mintzagai hitzak eta hizkuntza poetikoa bera bada ere, autoreak bere errealitatea azaltzeko darabilzkien tresna gisa.

Izan ere, liburuaren planteamentua autoreak gizarte konkretu batean, denbora eta espazio koordenatu jakinetan gauzatu eta garatzen duen bizitzatik espetxean giltzaperatzen dutenean nozitzen duen mundu afektiboaren ausentzian oinarritzen da. Iruditeria sinplekoak dira lehendabizi poemak, hitzok konkretuki adierazten dutena esan nahi dute, irakurleak ez dauka gogoeta metafisiko existentzial sakonetan murgildu beharrik, askatasunaren egarria hizkuntza unibertsala da herri eta nazionalitate guztientzat. Lirikoak dira batik bat poemak, baina ataletik atalera azaleratzen doan epika pertsonal bat daramate, eta azken atalean, askatasunaren ateak hurbilagotik ikusten direnean epika hau, hasieran atearen atzean utzi zuena, oroitarazten du ia erabat. Tarteko atalak garapen horren abantearen kronika dira. Kronika sintzeroa beti ere: autorea ez da zorionaren jabe, baina ez du negar malkorik opa. Ausentzia du ondare bakar oroimenarekin batera, maitearen gorputza besarkatu nahi luke eta haren falta baino ez du besartean: hitzak. Hitzak harilkatu egiten baitira, lerro okerretan edo zuzenetan ez nik ez inork ezin epai ditzakeelarik. Hitzak, autoreari, bere mundu afektiboarengandik urruti egoteak sortarazten dion egonezin ikustezina, antsia, hustasun, gabezia hori zerbait fisikoa bihurtzen dio, aberria. “Poema baten barruan kabitzen den / aberria da nirea” idazten du horrela autoreak.

Egilearen ondare bakarra oroimena dela esan dut arestian, eta oroimen horrek aurrera zein atzera proiektatzen du autorea, atzerantz oroimena iraganaz elikatzen delako nagusiki, gainbizitzeko instintu hutsak gidatzen du aurrerantz. Eta aurrerako bide hori saihetsa ageri da, bira ugari eta zakarrez hornitua, poesia berdaderoa, benazkoa. Daukan guztia eskaintzen zaio irakurleari, ezin gehiago eskatu, beraz. Esan liteke poemen tonua bakarra dela, eta hizkuntza poetikoa erabat lineala dela argudiatu baina, bestalde, kontutan hartzekoa da literaturari buruz ari garenean, askatasun bezala definitzen den zer horri buruz ari garenean, lehendabizikoa mezua, hots, mamia duen zerbait kontatzea dela helburu, eta mamiz behartsua den kontagaia behar izaten duela azal eta estalkirik gehien. Mesedez, diodana ez bedi geratu justifikazio batean. Ez da gutxi halakorik behar ez duten orrien aurrean aurkitzen garenean.