kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Hemen gauak lau ertz ditu / Mikel Ibarguren / Susa, 1996

Xumea baina garbia Xabier Aldai / Euskaldunon Egunkaria, 1996-10-12

Gauzak garbi lehendabizi: liburu honek ez du hitzematen bete ezin dezakeenik, autore berri baten estreinaldian bagaude ere, soberan daude oraingoan etorkizunerako ahots indartsua iragartzen dutenak. Errealitate gordina eta gauzatua da. Iñigo Aranbarri eta Jose Luis Otamendiren sarrera labur eta zehatzak dioen moduan, literaturako pasarte gogoangarri asko eta asko giltzapean idatzi izan dira. Urrutira joan gabe, Joseba Sarrionandiaren Gartzelako poemak ahaztezina aipa genezake. Ezberdina da oraingo hau, Sarrirenak gartzelako bizitzaren galdekizunetan kokatzeaz gain, espetxeratzera eraman zuten arrazoiak ere adierazten zituen eta, batik bat, planteatzen zen erresistentzia nahia edo askatasun gose hura hitz hutsetatik urrun zegoen. Idazteko modua ere erabat ezberdina da. 70eko hamarkadan nagusitu zen puntuaketa ikurrak poesian ez erabiltzea, eta urte batzuen buruan, gutxi gora-behera Koldo Izagirreren Balizko erroten erresuma liburuarekin kointzidituz, berriro ere bueltan dator koma guzti-guztiak eta puntuak ere antzera, desagertarazteko joera.

Idazkeraz ere aipatu berriak ditudan autoreen ingurumarietatik dabil Ibarguren. Hizkuntza ajustatua da, hizkuntza kontagaia darabilen poetaren esanetara eta ez hizkuntzaren artifizioak sagaratzeko idazten duen poeta, hainbat poematan mintzagai hitzak eta hizkuntza poetikoa bera bada ere, autoreak bere errealitatea azaltzeko darabilzkien tresna gisa.

Izan ere, liburuaren planteamentua autoreak gizarte konkretu batean, denbora eta espazio koordenatu jakinetan gauzatu eta garatzen duen bizitzatik espetxean giltzaperatzen dutenean nozitzen duen mundu afektiboaren ausentzian oinarritzen da. Iruditeria sinplekoak dira lehendabizi poemak, hitzok konkretuki adierazten dutena esan nahi dute, irakurleak ez dauka gogoeta metafisiko existentzial sakonetan murgildu beharrik, askatasunaren egarria hizkuntza unibertsala da herri eta nazionalitate guztientzat. Lirikoak dira batik bat poemak, baina ataletik atalera azaleratzen doan epika pertsonal bat daramate, eta azken atalean, askatasunaren ateak hurbilagotik ikusten direnean epika hau, hasieran atearen atzean utzi zuena, oroitarazten du ia erabat. Tarteko atalak garapen horren abantearen kronika dira. Kronika sintzeroa beti ere: autorea ez da zorionaren jabe, baina ez du negar malkorik opa. Ausentzia du ondare bakar oroimenarekin batera, maitearen gorputza besarkatu nahi luke eta haren falta baino ez du besartean: hitzak. Hitzak harilkatu egiten baitira, lerro okerretan edo zuzenetan ez nik ez inork ezin epai ditzakeelarik. Hitzak, autoreari, bere mundu afektiboarengandik urruti egoteak sortarazten dion egonezin ikustezina, antsia, hustasun, gabezia hori zerbait fisikoa bihurtzen dio, aberria. “Poema baten barruan kabitzen den / aberria da nirea” idazten du horrela autoreak.

Egilearen ondare bakarra oroimena dela esan dut arestian, eta oroimen horrek aurrera zein atzera proiektatzen du autorea, atzerantz oroimena iraganaz elikatzen delako nagusiki, gainbizitzeko instintu hutsak gidatzen du aurrerantz. Eta aurrerako bide hori saihetsa ageri da, bira ugari eta zakarrez hornitua, poesia berdaderoa, benazkoa. Daukan guztia eskaintzen zaio irakurleari, ezin gehiago eskatu, beraz. Esan liteke poemen tonua bakarra dela, eta hizkuntza poetikoa erabat lineala dela argudiatu baina, bestalde, kontutan hartzekoa da literaturari buruz ari garenean, askatasun bezala definitzen den zer horri buruz ari garenean, lehendabizikoa mezua, hots, mamia duen zerbait kontatzea dela helburu, eta mamiz behartsua den kontagaia behar izaten duela azal eta estalkirik gehien. Mesedez, diodana ez bedi geratu justifikazio batean. Ez da gutxi halakorik behar ez duten orrien aurrean aurkitzen garenean.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak