« Amodioa aitzakia | Kostatik datoz, baina ez kostata »
Bihotza golkoan / Martin Ugalde / Erein, 1990
Mantal urdinaren bihotza golkoan Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1996-07-20
Martin Ugalde ez genuela merezi bezala aintzat hartu eta injustoki baztertu samarturik zegoela gaztigatu zigun behin Anjel Lertxundik. Joxe Miel Barandiaranekin sentimenduarekiko begirunea zer zen ikasteko aukera izan genuen. Bi esaldiok lotu nahirik eta Martin Ugalderen lana erreskatatu beharrean aurkitzen garela adieraztearekin batera, idazle izateaz gain kazetari eta historiagile ere baden aldetik sentimenduak lekukotasunaz erredaktatzen irakatsi digula aitortu behar da, objetibotasunaren eta subjetibotasunaren arteko zubi zailean orekan ihardunez, harako Mantal urdina hartan bezalaxe, Bihotza golkoan (Erein, 1990) ipuin-bilduma honetan ere.
Bederatzi ipuinok irakurgai ulergarri eta atsegingarriak dira, hizkera doi baina literarioz, gertakari eguneroko baina poetikoz, ikuspegiak eta hizkuntza balantza berean haztatuz. Errealitateak bezala, hitzak bere pisua eta esanahia daramatza itxaropeneranzko bidaia batean, berun eguzkitsuaren baitan. Irakurketan zehar deskripzio barnebilduen kariaz detaile-matazek errealitatearen bestekaldea ehotzen dute, sinbolo-mailara iristeraino, arrosa kolorekoa ez den errealitatea inoiz ahazteke. Kontatutakoa berez gogorra izanagatik ere, idazkeran ez da aparteko bat-batekotasun zizkolatsurik nabari, dena baitago oihal baten ikutuan emana, tentsio eta irakurketa zoritu baten inarrosian. Sentimendua baita tenple eta giro, besteen bizitzak ulertu ahal izateko jarrera, munduan egoteko modua. Errealitatea sentimenduz deskribitu eta arakatu egiten du, Martin Ugalderen literatura bizitzan buzeatzea baita eta urpeko ganduaz lantzea, bizitzan gertatutakoa magiaren ardatzetik sustraietaraino lotzea.
Protagonistak herriko pertsonaia apal-arruntak izaten dira, Martin Ugalderen luma hiztunaren bidez biziki argazkituak eta haragituak, eta gaiak pertsonaia-mota hauei dagozkie: zahartzaroaren gora-beherak, herriko hipokresiak eta elkarrekiko herrak eta ezinikusiak, ametsak, bakardadea, gerra-pasadizoak…
Herrikoitasuna eta etxekoitasuna eskuz esku.
Egile beraren bi lanak erkatzerakoan, ordea, Mantal urdina-rekin geldituko nintzateke, errota-irin finagoa baita. Han antzeman genuen zer den mindura prosan, nola adieraz zitekeen hitz-lauz hitz horren esanahia (poesian Juan Mari Lekuonak irakatsi zigun bezala).
Martin Ugalderen ipuinok ahaztuak ezin izan. Martin Ugalderekin zordun gaude, bere lanak urrats zehatzak baitira.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo