« Urrats erromesak | Aspaldiko partez »
Bazko arrautzak / Mikel Hernandez Abaitua / Elkar, 1995
Narratzailearen autonomia Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-10
“Bazko arrautzak” liburuaren atarian Franz Kafkaren esaldi bat jarri du Mikel Hernandez Abaituak: “Don Kixoteren ezbeharra ez zen bere fantasia izan, Sancho Panza baizik”, dio atariko horrek. Hz. Abaituak hautatu duen hori dagoen ipuin edo alegia, hain zuzen ere, Kafkaren ipuin eta alegia guztien artean nik neuk gustokoenetariko bat izanik, urteetan gorde dut gogoan, gogoetarako bidea eman izan dit eta.
Bada, aipu horretan irudimenaren aldarrikapena egiten da, batetik, eta irakurlea-idazlea binomioak funtziona dezala posible egiten duen erreferentzi amankomuntasuna ageri da bestetik, Don Kixote ezagutu ezik aipua ulertzen ez delako ezezik, Kafkaren alegia osoak Don Kixoteren beste irakurrera bat proposatzen digulako ere. “Bazko arrautzak”, liburuko ipuinetan errealitatea irakurtzeko beste modu bat proposatzen zaigu.
Lehen ipuinean, “Begiak” izenburukoan, Kafkaren “Itxuraldaketa” gogora eragiten duen ariketa egin dezagun proposatzen zaigu. Normalitatea hausten duen gertaera baten kronika da, eta, aldi berean, normalitate horrek ezartzen dizkigun morrontzetatik ihes egiteko ahaleginaren kronika ere bada ipuina, nire ustez. Liburuko lehena eta luzeena da eta, bere luze izate horretan ere, amaitutakoan halako paradoxa-sentsazio bat uzten du, susmoa edo, ipuinak duen amaiera fisikoa —ihesa— ote den “gertatu den” horren benetako soluzioa, ala egileak nahi izan duena ez ote den.
Normaltzat jotzen diren amaierak, hots, hari guztiak ondo josiz proposatzen zaigun gaia zakuan gordetzekoak, beste amaiera bezain arbitrarioak izaten dira, hots, egileek ezarri nahi izaten dituztenak, nahiz eta askotan amaiera-mota hori “ipuinak eskatzen zuena” zela iruditu irakurleari. Ipuin hauetan aldiz, Mikel Hz. Abaituak narratzailearen autonomia aldarrikatzen du, halako moduan non irakurleak ipuina zer den ere galdetu beharra izan dezakeen. Hasteko, erantzun liteke “Bazko Arrautzak” irakurririk, fantasiak dira ipuinak, bai, baina erreala —fantasia ez omen dena— berrirakurtzeko modua ere badira. Ildo horretatik, “Bazko arrautzak” izeneko ipuinean bere errealitate-fantasia jokoa azken muturrera eraman du egileak.
Bitartean, eta esandakoa “Begiak” horretaz gainera, beste lau ipuin irakurri ahal dira, hitzaurrean egileak dioen bezala, “erregistro diferenteekin idatziak”. Egileak liburuko ipuinek “giro edo tonu bat ez dutela” dioelarik, aldiz, ez nator ni horretan bat. Kafkaren ipuinetan bezala, egunekotasunaren gainean hegaldatzen den mustro aipagaitz baten itzala sumatzen da narrazio guztietan —hutsune esistentzialaren mamua?— izuzko eta harridurazko tonu bat ematen ipuin guztiei. Zer esanik ez, horrekin batera fantasia da ipuin guztietako osagarri nagusietako bat, sarrerako hitzei jarraituz. Egilearen setak eta temak betikoak diren arren, liburu hau berria da. Hernandez Abaituaren aurreko narrazio-liburuak ezagutzen dituztenek gogoz ekingo diote “Bazko arrautzak” honi; ezagutzen ez duzuenok baduzue estrainekoz nondik hasi.
Alaska
Castillo Suarez
Irati Majuelo
Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña
Jon Martin-Etxebeste
Axularren gerizapean
Kepa Altonaga
Asier Urkiza
Emakume bat
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
Joxe Aldasoro
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi
Irati Majuelo
Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Jon Martin-Etxebeste
Alaska
Castillo Suarez
Maddi Galdos Areta
Puskak
Irene Pujadas
Asier Urkiza
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Nagore Fernandez
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
Hasier Rekondo