« Urrats erromesak | Aspaldiko partez »
Bazko arrautzak / Mikel Hernandez Abaitua / Elkar, 1995
Narratzailearen autonomia Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-10
“Bazko arrautzak” liburuaren atarian Franz Kafkaren esaldi bat jarri du Mikel Hernandez Abaituak: “Don Kixoteren ezbeharra ez zen bere fantasia izan, Sancho Panza baizik”, dio atariko horrek. Hz. Abaituak hautatu duen hori dagoen ipuin edo alegia, hain zuzen ere, Kafkaren ipuin eta alegia guztien artean nik neuk gustokoenetariko bat izanik, urteetan gorde dut gogoan, gogoetarako bidea eman izan dit eta.
Bada, aipu horretan irudimenaren aldarrikapena egiten da, batetik, eta irakurlea-idazlea binomioak funtziona dezala posible egiten duen erreferentzi amankomuntasuna ageri da bestetik, Don Kixote ezagutu ezik aipua ulertzen ez delako ezezik, Kafkaren alegia osoak Don Kixoteren beste irakurrera bat proposatzen digulako ere. “Bazko arrautzak”, liburuko ipuinetan errealitatea irakurtzeko beste modu bat proposatzen zaigu.
Lehen ipuinean, “Begiak” izenburukoan, Kafkaren “Itxuraldaketa” gogora eragiten duen ariketa egin dezagun proposatzen zaigu. Normalitatea hausten duen gertaera baten kronika da, eta, aldi berean, normalitate horrek ezartzen dizkigun morrontzetatik ihes egiteko ahaleginaren kronika ere bada ipuina, nire ustez. Liburuko lehena eta luzeena da eta, bere luze izate horretan ere, amaitutakoan halako paradoxa-sentsazio bat uzten du, susmoa edo, ipuinak duen amaiera fisikoa —ihesa— ote den “gertatu den” horren benetako soluzioa, ala egileak nahi izan duena ez ote den.
Normaltzat jotzen diren amaierak, hots, hari guztiak ondo josiz proposatzen zaigun gaia zakuan gordetzekoak, beste amaiera bezain arbitrarioak izaten dira, hots, egileek ezarri nahi izaten dituztenak, nahiz eta askotan amaiera-mota hori “ipuinak eskatzen zuena” zela iruditu irakurleari. Ipuin hauetan aldiz, Mikel Hz. Abaituak narratzailearen autonomia aldarrikatzen du, halako moduan non irakurleak ipuina zer den ere galdetu beharra izan dezakeen. Hasteko, erantzun liteke “Bazko Arrautzak” irakurririk, fantasiak dira ipuinak, bai, baina erreala —fantasia ez omen dena— berrirakurtzeko modua ere badira. Ildo horretatik, “Bazko arrautzak” izeneko ipuinean bere errealitate-fantasia jokoa azken muturrera eraman du egileak.
Bitartean, eta esandakoa “Begiak” horretaz gainera, beste lau ipuin irakurri ahal dira, hitzaurrean egileak dioen bezala, “erregistro diferenteekin idatziak”. Egileak liburuko ipuinek “giro edo tonu bat ez dutela” dioelarik, aldiz, ez nator ni horretan bat. Kafkaren ipuinetan bezala, egunekotasunaren gainean hegaldatzen den mustro aipagaitz baten itzala sumatzen da narrazio guztietan —hutsune esistentzialaren mamua?— izuzko eta harridurazko tonu bat ematen ipuin guztiei. Zer esanik ez, horrekin batera fantasia da ipuin guztietako osagarri nagusietako bat, sarrerako hitzei jarraituz. Egilearen setak eta temak betikoak diren arren, liburu hau berria da. Hernandez Abaituaren aurreko narrazio-liburuak ezagutzen dituztenek gogoz ekingo diote “Bazko arrautzak” honi; ezagutzen ez duzuenok baduzue estrainekoz nondik hasi.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez