susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Maitasunaren ezizena | Colometa usoa »

Hari hauskorrak / Rikardo Arregi Diaz de Heredia / Erein, 1993

Urrats erromesak Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-03

Rikardo Arregi Diaz de Herediaren “Hari hauskorrak” (Erein, 1993; 1994ko Kritika Saria) irudimenaren eta errealitatearen artekoak omen dira, zalantzazko pentagramak.

Hirurogeiko hamarkadan euskal poesiaren onerako izen bat agertu zen: Mikel Lasa. Eta euskal poesiaren mesederako izan zela diot, Getariako poeta errariari esker, bizkarretik zama astuna kendu zitzaigulako sentsibilitate berri bat aurkitzean, zuri edo beltz ziren garaietan erdibiderik ere bazela jabetzean. Jantzi estuaren botoiak askatzen ditugunean sumatutako arinduaren antzeko sentsazioa nabaritu genuen bidaiaren beharra iradokitzen zuen poeta modernoaren eskutik. Poeta humanistaren begiradaren kariaz ikasi genuen desira edo errebeldia besarkatzen, euskal izaera ironizatzen, zalantzan bizitzen eta galderak egiten, gizakiaren eldarnioak, oinazeak eta kezka existentzialak hobetoxeago ulertzen saiatzen. Arrotz honekin ikasi genuen beste era batera pentsatzen eta pentsatutakoa adierazten, baina modu sentikor batez, ez zakarrez. Ados ez egoten. Bere katuak eta bere negar malenkoniatsua maite izan genituen. Bere estetika atsegin zitzaigun, Anjel Lertxundik dioenez “erabat moderno izan beharra zegoen-eta”. Horregatik, nahiz eta poema liburu bakarreko egilea izan, poeta gutxik izan dute geroko belaunaldietan Mikel Lasak edukitako itzala. Mikel Lasaren geroztik euskal poesian erromes anitz dabiltza.

Horietako bat Rikardo Arregi dugu. Hasieratik bertatik botako ditu bere iritziak: “Ez da zoriontasuna bilatzen duguna / ezta etsipena ere. Desira, begiratzea soilik / nola hazten diren antzinean landaturiko zuhaitzak” (9 orr.) edo aurrerantzean, ia amaieran: “Ez iraganik, ez gerorik. Oraina zen…” (99 orr.). Ez dira soluzioak bilatzen, baizik eta sentsibilitate bat azaltzen era kupidagabe eta abegikorraz.

Oinaztargi jelatuak imitatuz, aurresentipen hotzikarek eta dardar zirrarezkoek zeharkatzen dute testu poetikoa, zaldi grinatsu baten gisa lauhazkatuz baitoa, sinboloen sekretuak dakizkien zaldun gorati baten modura, denboraren mantu deuseztatzailea gainetik daramala. Horrela, fintasunez esan eta inarrosten duen poesia honetan, sumendia, bihotza, eguzkia, malko gorriak edo marmola bezalako objetuekin topo egingo dugu.

Anitz dira poemategi honetatik gustatzen zaizkidan arloak: errealitatearen eta ametsaren arteko antzaldatze zalantzakorra; sublimazioa eta exotismoa; hizkuntza arrotzekiko jaidura; kode modernoak eta aztarna zibilizatuak; begiraden norabide eta itzulbideak, plano desberdinen enfokeak; Kavafis eta Ricardo Reis; keinuak diren bide nostalgikoak eta galduak; hondamendien osagabetasuna…

Baina poemok, batez ere, poeta bat dakarkidate oroimenera: Auden eta bere gogoeta bat: “Poesia aldaketa da elkarrizketaren zentzurik funtsezkoenean. Poetak idatzitako hitzek irakurlea erreakzionarazi behar dute, bestela poema ez dago bizirik. Propaganda oihartzuna eta ez erreakzioa bilatzen duen bakarrizketa da. Poesiaren eta propagandaren arteko desberdintasunik ez aurkitzeak kaltea ekartzen du”.

Hari hauskor hauen artean eriden ditzakegun izenak, adjetiboak zein aditzak mintzo zaizkigu, Fidias-en eskulturak bezala.