kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Hari hauskorrak / Rikardo Arregi Diaz de Heredia / Erein, 1993

Urrats erromesak Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-09-03

Rikardo Arregi Diaz de Herediaren “Hari hauskorrak” (Erein, 1993; 1994ko Kritika Saria) irudimenaren eta errealitatearen artekoak omen dira, zalantzazko pentagramak.

Hirurogeiko hamarkadan euskal poesiaren onerako izen bat agertu zen: Mikel Lasa. Eta euskal poesiaren mesederako izan zela diot, Getariako poeta errariari esker, bizkarretik zama astuna kendu zitzaigulako sentsibilitate berri bat aurkitzean, zuri edo beltz ziren garaietan erdibiderik ere bazela jabetzean. Jantzi estuaren botoiak askatzen ditugunean sumatutako arinduaren antzeko sentsazioa nabaritu genuen bidaiaren beharra iradokitzen zuen poeta modernoaren eskutik. Poeta humanistaren begiradaren kariaz ikasi genuen desira edo errebeldia besarkatzen, euskal izaera ironizatzen, zalantzan bizitzen eta galderak egiten, gizakiaren eldarnioak, oinazeak eta kezka existentzialak hobetoxeago ulertzen saiatzen. Arrotz honekin ikasi genuen beste era batera pentsatzen eta pentsatutakoa adierazten, baina modu sentikor batez, ez zakarrez. Ados ez egoten. Bere katuak eta bere negar malenkoniatsua maite izan genituen. Bere estetika atsegin zitzaigun, Anjel Lertxundik dioenez “erabat moderno izan beharra zegoen-eta”. Horregatik, nahiz eta poema liburu bakarreko egilea izan, poeta gutxik izan dute geroko belaunaldietan Mikel Lasak edukitako itzala. Mikel Lasaren geroztik euskal poesian erromes anitz dabiltza.

Horietako bat Rikardo Arregi dugu. Hasieratik bertatik botako ditu bere iritziak: “Ez da zoriontasuna bilatzen duguna / ezta etsipena ere. Desira, begiratzea soilik / nola hazten diren antzinean landaturiko zuhaitzak” (9 orr.) edo aurrerantzean, ia amaieran: “Ez iraganik, ez gerorik. Oraina zen…” (99 orr.). Ez dira soluzioak bilatzen, baizik eta sentsibilitate bat azaltzen era kupidagabe eta abegikorraz.

Oinaztargi jelatuak imitatuz, aurresentipen hotzikarek eta dardar zirrarezkoek zeharkatzen dute testu poetikoa, zaldi grinatsu baten gisa lauhazkatuz baitoa, sinboloen sekretuak dakizkien zaldun gorati baten modura, denboraren mantu deuseztatzailea gainetik daramala. Horrela, fintasunez esan eta inarrosten duen poesia honetan, sumendia, bihotza, eguzkia, malko gorriak edo marmola bezalako objetuekin topo egingo dugu.

Anitz dira poemategi honetatik gustatzen zaizkidan arloak: errealitatearen eta ametsaren arteko antzaldatze zalantzakorra; sublimazioa eta exotismoa; hizkuntza arrotzekiko jaidura; kode modernoak eta aztarna zibilizatuak; begiraden norabide eta itzulbideak, plano desberdinen enfokeak; Kavafis eta Ricardo Reis; keinuak diren bide nostalgikoak eta galduak; hondamendien osagabetasuna…

Baina poemok, batez ere, poeta bat dakarkidate oroimenera: Auden eta bere gogoeta bat: “Poesia aldaketa da elkarrizketaren zentzurik funtsezkoenean. Poetak idatzitako hitzek irakurlea erreakzionarazi behar dute, bestela poema ez dago bizirik. Propaganda oihartzuna eta ez erreakzioa bilatzen duen bakarrizketa da. Poesiaren eta propagandaren arteko desberdintasunik ez aurkitzeak kaltea ekartzen du”.

Hari hauskor hauen artean eriden ditzakegun izenak, adjetiboak zein aditzak mintzo zaizkigu, Fidias-en eskulturak bezala.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak