« Planteamendu orijinala | Baserritarren bizitza »
Iaun Zuria / Juan Manuel Etxebarria / Ibaizabal, 1997
Bizkaiko kondairak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1998-01-17
Izaro uhartean du liburu honek abiapuntu. Uharte horretan eskuizkribu bat aurkitzen dute, urrezko txanpon batzuekin batera, bi lagunek. Haietako batek, jakitunenak, testua euskaratzen hasten da eta horrela jakingo du irakurleak idatziak zer dakarren. Testuan Iaun Zuriaren istorioa kontatzen da, Bizkaiko Jaurerriko lehen Jaun mitikoaren bizitza alegiazkoa. Baina ez da istorio bakarra liburu honetan azaltzen dena. Hasiera-hasieratik, benetako datuak eta herri-senak urte eta mendeetan zehar ondutako asmakizunak dakartza egileak. Doinua, beraz, historiko-fantastikoa da, asmatutako denbora batekoa gehien bat. Liburuaren egitura ere aproposa da aspaldiko kondairak, elezaharrak berreskuratu eta irakurlearengana ekartzeko. Istorio batek beste bati ematen dio eskua eta horrela segituz bukaeraraino iristen gara.
Juan Manuel Etxebarriak Iaun Zuriaren heziketaren aitzakiaz, hark berak Bizkaia ezagutu nahi duela eta, lekuan lekuko istorio zaharrak dakartza: lamienak, Kastrejanapeko hartzubiarena, Anbotoko Damarena…, herri-ipuinak, bere horretan ere politak direnak. Ez alferrik aukeratu zuen Felipe Alfauk Anbotoko Damarena bere Cuentos españoles de antaño libururako. Ipuinzale denarentzat ondo datorkio liburu-kutxa hau, denetik aurkituko baitu bertan, historiatik hasi eta istorietan bukatuz, oso laburra baita batetik bestera dagoen tartea.
Hizkuntza landua da, hiztegi aldetik aberatsa, aberatsegia behar bada, baina azken orrialdeetan hiztegi moduko bat dator. Noiz edo noiz atzealdera begiratzeko arazorik ez duenak ez du galtzeko arrazoirik izango. Baina zalantza dut hori egiteko ohitura hartua duenik euskal irakurle normalak. Euskara dotorea da; asko du bizkaieratik. Alde horretatik begiratuta ez da liburu txarra bizkaieraren entzuterik ere ez duenak zertxobait ikas dezan. Elkarrizketak ere halakoxeak dira. Literarioegiak, nire iritzirako.
Batzuetan, ez askotan, halako ahistorizismoak gertatzen dira. Esaterako, Lekobidek, Iaun Zuriaren aitaordeak, pertsonaia mitikoa bera ere, Santimamiñako bere arbasoei buruz hitz egitean “protoeuskaldunak” zirela esaten duenean. Akats txikiak dira, liburuaren irakurketa sanoa oztopatzen ez dutenak.
Twist
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Detaile xume bat
Adania Shibli
Jon Jimenez
Antzerkiaren labirintoan I
Ander Lipus
Amaia Alvarez Uria
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Maite Lopez Las Heras
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Jon Jimenez
Uztapide eta Xalbador
Pako Aristi
Mikel Asurmendi
Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio
Jon Jimenez
Monogamoak
Iñigo Astiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Joxe Aldasoro
Lanbroa
Pello Lizarralde
Mikel Asurmendi
Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Mikel Asurmendi
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Amaia Alvarez Uria
Presbiziak lagundu omen digu
Edu Zelaieta
Mikel Asurmendi