kritiken hemeroteka

8.360 kritika

« | »

Iaun Zuria / Juan Manuel Etxebarria / Ibaizabal, 1997

Bizkaiko kondairak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1998-01-17

Izaro uhartean du liburu honek abiapuntu. Uharte horretan eskuizkribu bat aurkitzen dute, urrezko txanpon batzuekin batera, bi lagunek. Haietako batek, jakitunenak, testua euskaratzen hasten da eta horrela jakingo du irakurleak idatziak zer dakarren. Testuan Iaun Zuriaren istorioa kontatzen da, Bizkaiko Jaurerriko lehen Jaun mitikoaren bizitza alegiazkoa. Baina ez da istorio bakarra liburu honetan azaltzen dena. Hasiera-hasieratik, benetako datuak eta herri-senak urte eta mendeetan zehar ondutako asmakizunak dakartza egileak. Doinua, beraz, historiko-fantastikoa da, asmatutako denbora batekoa gehien bat. Liburuaren egitura ere aproposa da aspaldiko kondairak, elezaharrak berreskuratu eta irakurlearengana ekartzeko. Istorio batek beste bati ematen dio eskua eta horrela segituz bukaeraraino iristen gara.

Juan Manuel Etxebarriak Iaun Zuriaren heziketaren aitzakiaz, hark berak Bizkaia ezagutu nahi duela eta, lekuan lekuko istorio zaharrak dakartza: lamienak, Kastrejanapeko hartzubiarena, Anbotoko Damarena…, herri-ipuinak, bere horretan ere politak direnak. Ez alferrik aukeratu zuen Felipe Alfauk Anbotoko Damarena bere Cuentos españoles de antaño libururako. Ipuinzale denarentzat ondo datorkio liburu-kutxa hau, denetik aurkituko baitu bertan, historiatik hasi eta istorietan bukatuz, oso laburra baita batetik bestera dagoen tartea.

Hizkuntza landua da, hiztegi aldetik aberatsa, aberatsegia behar bada, baina azken orrialdeetan hiztegi moduko bat dator. Noiz edo noiz atzealdera begiratzeko arazorik ez duenak ez du galtzeko arrazoirik izango. Baina zalantza dut hori egiteko ohitura hartua duenik euskal irakurle normalak. Euskara dotorea da; asko du bizkaieratik. Alde horretatik begiratuta ez da liburu txarra bizkaieraren entzuterik ere ez duenak zertxobait ikas dezan. Elkarrizketak ere halakoxeak dira. Literarioegiak, nire iritzirako.

Batzuetan, ez askotan, halako ahistorizismoak gertatzen dira. Esaterako, Lekobidek, Iaun Zuriaren aitaordeak, pertsonaia mitikoa bera ere, Santimamiñako bere arbasoei buruz hitz egitean “protoeuskaldunak” zirela esaten duenean. Akats txikiak dira, liburuaren irakurketa sanoa oztopatzen ez dutenak.

Azken kritikak

Twist
Harkaitz Cano

Mikel Asurmendi

Detaile xume bat
Adania Shibli

Jon Jimenez

Antzerkiaren labirintoan I
Ander Lipus

Amaia Alvarez Uria

Galbahea
Gotzon Barandiaran

Maite Lopez Las Heras

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Jon Jimenez

Uztapide eta Xalbador
Pako Aristi

Mikel Asurmendi

Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio

Jon Jimenez

Monogamoak
Iñigo Astiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Joxe Aldasoro

Lanbroa
Pello Lizarralde

Mikel Asurmendi

Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro

Mikel Asurmendi

Gerezi-denbora
Montserrat Roig

Amaia Alvarez Uria

Presbiziak lagundu omen digu
Edu Zelaieta

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

Hedabideak