susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Indarkeria hemen | Portu onera bidaia »

Bihotz bi / Ramon Saizarbitoria / Erein, 1966

Bihotzaren gerrak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1997-03-15

Izenburuaren azpian dauden hitzak egin zaizkit deigarriak. “Gerrako Kronikak”, hain zuzen; izan ere paralelismo nabarmena baitago, antz handia alegia, benetako gerra anker, krudel, zentzurik gabe horren eta beste ohiko, egunerokoaren artean. Gizon-emakumeek elkarrekin daramaten bizitzak askotan baitu gerraren itxura, armistizioarena bainoago. Bi gerra horien kronika, paralelismo zehaztu hori dakar Ramon Saizarbitoriak azken nobela honetan.

Esan dezadan lehen-lehenik, egilearen beste nobelen aldean arras ezberdina dela honako hau. Saizarbitoria kontalari hotza izan da, edo saiatu da behintzat, goiko talaiatik behekoen abenturak (miseriak, ustekabeak, gertaera zorionekoak) kontatzen, arrazionalki eta objetibotasunez. Arrazionalismoa da hain zuzen “Bihotz Bi”ko pertsonaiaren (gizonezkoa bera) ezaugarririk nagusiena. Arrazionalismoak, noski, bere tranpak ditu eta horietako batean eroriko da kontalaria. Den-dena arrazoiaren argira ikusi behar horrek bihurtuko du, nolabait esateko, paranoiko. Entzun dituen istorioak halamoduzkoak direlako edo, emaztearen kontrako gerrari ekingo dio. Hipotesi bat besterik ez da, narratzaileak ez baititu garbi azaltzen zein diren bere arrazoiak, zioak, motibazioak horretarako. Beharbada, ez dagoelako inongo arrazoirik; beharbada, paranoia horixe delako, arrazoirik gabe jokatzearena. Nire suposizioak dira eta esan behar dut zer pentsatua eman didala nobelaren irakurketak. Azken finean, Saizarbitoriak, batzuetan esajeratu samarturik bada ere, gizon-emakumeen mekanismoak deskribatzen baititu, etxeko eremuan topo egiten dutenean gertatzen diren liskar, gaizki ulertuak, bihozgabekeriak. Gainera dezadan nobela hau lehen pertsonan kontatuta dagoela, haseratik bukaeraraino. Pertsonaia lekuko izateaz gain, bere bizitzaren narratzaile bihurtu da.

Gero, fijazioak daude, idazlearenak berarenak direnak gehinenetan eta bere nobeletan lehenago ere agertu izan direnak. Baina nobela honetan balio anekdotikoa gainditzen dute eta pertsonaiaren tipologian barneratuz, bera hobeto ulertzeko lagungarriak dira. Idazkera bera ere da nobela honetan kaotiko samarra, ez-arrazionala esango nuke, jirabira eta buelta asko ematen baititu, hari-matazatik zehar, hasierako kokagunea aurkitu arte. Alaia ere bada, ironikoa eta lirikoa (badakit Saizarbitoria lirikaren kontrako boxeolari dela), baina berdin dio. Liburu sujerentea da, indiferente uzten ez duena.