« Aiztoak eskasak dira horrelakoetan | Samur, sentikor eta ederra »
Gerla urte, gezur urte / Fermin Irigaray Larreko / Pamiela, 1993
Bakardadea Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1994-04-16
Hauxe da aspaldian irakurri dudan libururik tristeena. Izenburuak hala badio ere, ez da gerla urtez soilik ari, gizon baten bakardadeaz ere bai. Iruñean, gerra garaian, ez zen erraza euskaldun eta abertzalearen sinesmenei eustea, alde guztietatik baitzetorren erasoa. Isolamendua. Liburu honen sarrera interesgarri eta hunkigarrian J. A. irigarayk dioen moduan: “Dena den, gerlak ekarri bortxazko etendurak euskaldungoarekiko bideak hertsi zizkion eta isolaturik zuen utzi; zamakaturik eta aski etsiturik ez zukeen betse biderik: nehoiz baino gehiago, idazten segitzea haren salbabide bakarra zatekeen…”.
Fermin Irigaray, euskararen eta abertzaleen munduan hain ezaguna zena, bakarrik geratu zen Iruñean. Berriak jakiteko modu ezinbestekoa, egunkariak irakurtzea eta egunkarien bidez zetorkion errealitatea ez zuen oso gustokoa. Ulergarria da haren etsipena. Gogoratzen dit preso dagoena, txori bat lagun duena. Txori horrek kantatzen duenean alegratzen da. Hiltzen diote txoria gezi batez. Harrez gero ez du mezularirik.
Liburu hau idazteko deliberoa hartu zuen, egoera kaskarrean, euskararen etsaiez inguraturik zegoela. Irakurri besterik ez orrialdeak, nola ibiltzen zen egunkariek zekartzaketen euskarazko testuen bila; zein liburuak irakurtzen zituen, euskara ez galtzeko; nola ez zuen galdu bere hizkuntzarekiko atxekimendua; zein neurritan erabaki zuen egunkari modukoa idaztea, inoiz argitaratuko ez zuela jakinik, bere hizkuntzaz idazteagatik beste aitzakirik gabe. Kafka.
Gerra garaiko beste istorioak gogoratzen dizkit (gerra garaian historia errepikatu egiten baita). Ezaguna dut jende mordoa bere liburutegiko aleak erre, gorde eta ezkutatu zituena, karlistekin, falangistekin, etsaiekin, hitz batez esateko, inongo oztoporik ez izateko.
Tristeak dira gerrako istorio guztiak. Hiri hartuetan (garai hartako Iruñea, eta, Sanchez Ostizen testuak irakurrita, gaurko Iruñea den bezala), nagusi den kontrako joerari eustea oso zaila baita, norberaren bizia ez denean, senideena dagoenean jokoan. Irakurri behar da liburu hau, gizakia, ideia batek bizi duenean, nola portatzen den jakiteko.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez