« Usteak erdia ustel | Heriotzaren atzapa-markak »
Markak. Gernika 1937 / Bernardo Atxaga / Pamiela, 2007
Markak. Gernika 1937 Goizalde Landabaso / Radio Euskadi, 2007-05-20
Bizitzaren markak leku guztietan daude; harrietan, zuhaitzetan, idazkietan, margolanetan, oroitzapenetan, haragian, minetan, memoria kolektiboan eta norbanakoarengan, ahanzturan…
Hori abiapuntua. Ekin diezaiogun, hortaz…
“…Aitzitik badira heriotza txarrak ere, heriotza gaizki itxiak, denboran hondoratu beharrean osorik, gogor eta trinko irauten dutenak; beti oinaze bera eragiten dutenak, gorrotoa sortzen dutenak…”.
Gernikako bonbardaketa eta bere ondorenaz ari da Atxaga Markak lanean. Izen-azpikoak ematen digu zantzua… Gernika 1937.
Zarratu bako zauriak asko dira, eta iragana gaur da, beharbada, bihar ere bada, izan.
Heinkel 51 hegazkinekin eraso egin zioten Gernikari. Osabak kontatua zion Atxagari berari: “…Oso ondo gogoratzen naiz pilotoarekin. Hain beheraino jeisten zenez, primeran ikusten nuen. Kolore gorriko buzo moduko bat zeraman”.
Hausnarketa luzea da. Ondo harilkaturik kontatzen digu Luis Cernuda poetaren bihotza apurtu zuela leuzemiak jota erbestean hil zen ume euskaldunak. Cesar Vallejok hizpide izan zuen sarraskia. Eta George Steer-en telegrama laburrak idatzita utzi zuena: “The tragedy of Gernika. Town destroyed in air attack. Eye-witness’s account”. (Gernikaren trajedia, hiria suntsiturik aireko erasoan, lekuko baten azalpena).
Mamuak eragiten dituzte markek, errari ibiltzera kondenatzen dituztenak.
“…markek, biktimak berpizten ez badituzte ere, haren hurkoa erreskatatzen dutela iraganetik, haren fantasma”.
Picassoren markak. Handienari, Gernika izena eman zion. Neurria, erraldoia. Picassok berak esaten zuen: “Margolanak ez dira logelak apaintzeko. Arerioaren kontra, eraso eta babeserako gerra-tresna da”. Antza, Parisen, koadroaren aurrean ofizial nazi batek Picassori galdetu zion bera ote zen egilea. Berak labur erantzun zuen. “Ez, zuek egin duzue”.
Zer gehitu dezakegu. Markek dirauten bitartean nahikoa esaten dute.
Abaro
Itxaro Borda
Igor Estankona
Analfabetoa idazle
Agota Kristof
Irati Majuelo
Erle langileen amodioak
Aleksandra Kollontai
Ibon Egaña
Urrats urratuak
Askoren artean
Javier Rojo
Hiruki gatazkatsua
Marina Sagastizabal
Nagore Fernandez
Naparra, kasu irekia
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Eros
Eric Dicharry
Javier Rojo
Bidasoan gora
Eneko Aizpurua
Mikel Asurmendi
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Argiantza
Pello Lizarralde
Hasier Rekondo
Nola gorde errautsa kolkoan
Miren Agur Meabe
Javier Rojo
"C'est la vie" kantatzen dute zaharrek
Karlos Zabala
Arrate Beristain Uriarte
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Rafa Ugalde
Abaro
Itxaro Borda
Javier Rojo