« Sua falta zaigu | Gauzen gauzatasuna »
Sustrai beltzak / Jon Arretxe / Elea, 2006
Beldurra eta abentura Alvaro Rabelli / El País, 2007-05-14
Ezin da ukatu Jon Arretxe literatur generoen zalea denik, bidaia liburu eta umore sail zabalen ondoan beldurrezko istorioak ardatz dituen errelato bilduma plazaratu zuen iazko urtearen hondarrean, Sustrai beltzak deritzona. Beldurrezkoak bai, baina bidaiek ematen dien exotismoz zipriztinduta. Ez da, hala ere, erabat berria formula hau Arretxeren literatur ibilbidean. Bere lehenengo liburuan, Hakuna Matatan, eta Zazpi kolore bezalakoan, esaterako, bazen asmo arrastoren bat bidaien exotismoa eta istorio harrigarriak elkarlotzeko.
Oraingo honetan, berriz, bide hori erabat garatu du eta izuak hartu du liburuaren ardatz osoa. Liburuak dakartzan hamaika narrazio hauetan egileak ipuin gotiko klasikoetara hurbiltzen gaitu, Lovecraft, Poe, Munro eta Saki idazleen mundu literarioen oihartzunetara. Horrela, bati baino gehiagori gogora etorriko zaizkio Miranderen Ipuin izugarriak liburuko testu gogoangarriak. Beharbada horregatik, beldurrezko generoan gauzarik gehienak kontatuta daudelako, egileak erabaki du narrazioak leku exotikoetan kokatzea, Marrakexen, Varanasin, Amazonan, Transiberioanoan; Arretxeren beraren bidaia-liburuetan ezagutu ditugun bazter eta lekuetan, hain zuzen ere.
Liburuan ez dira falta, noski, bidaiariak diren pertsonaiak. Horrekin, egileak saihestu du istorio mota hauek izan zezaketen originaltasun gabezia, edo, hobeto esateko, ezagunegiak izateagatik eduki dezaketen harritzeko ahalmen falta. Izan ere, beldurrezko genero garaikideak gehiago jorratzen du beldur psikologikoa, mundu zabalean milaka irakurle erakartzen duena.
Gure literaturan, berriz, genero hau gehienbat narrazio laburretara zokoratuta dugu, eta sarri askotan gazteentzako literatura etiketapean. Nik neuk ere, Arretxek liburu honetara ekarri duen ipuin moldea ikusita, gazteen gustuetatik hurbilago dakusat.
Generoak eskatu ohi duen bezala, Arretxek gizakiaren alderik ezkutuenak, sinesgaitzenak eta krudelenak nabarmentzen ditu. Hemen aurkitzen ditugu Poeren estiloko ipuin estugarriak, harrigarriak eta odoltsuak. Pertsonaiak eurak ere, halakoxeak dira. Horri guztiari Arretxek bere narrazio dohainak gehitu dizkio: kontaera erraza eta zuzena, ironia, ezustea eta paisaia exotikoek dakarten abentura.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo