kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Kontu-jaten / Arantxa Iturbe / Alberdania, 2006

Zer kontatua Aritz Galarraga / Gara, 2006-12-16

Kontu jakina da besteak entzunez, belarria jarriz, gogotik ikasten dela. Eta irakurtzen ere bai, gehituko nuke nik, bestela alfer-alferrik arituko ginateke-eta langintza honetan. Joxemari Iturraldek orain bi asteko elkarrizketan esan zuen “bizitza orok garrantzi handia du” esaldiaren ildo beretik, testigantza liburu berezi eta atsegina plazaratu berri du Arantxa Iturbe kazetari eta idazleak, edota idazle eta kazetariak nahiago baduzue, bietarik baitu Iturbek eta bietarik baita aldi berean Kontu-jaten. Entzun egin die, belarria jarri, 80 urteren bueltan dauden Tolosaldeko dozena inguru emakumeri eta, eskuzabal, irakurlearentzat liburu gustagarri honetan bildu du haien ahotsa, betiko galdu aurretik.

Hara hor ohikoak ez diren bi ezaugarri, testigantza liburu baterako: lehenik eta behin, adinekoak direla bertako protagonistak, zahar-etxe eta gainerako kartzela modukoetara kondenatzen ditugun garaiotan. Jada gauzak kontatzearena ez da lehen zen bezala, zahar hitzek zuhur izateari utzi omen baitiote, kalapita aspergarri izatera iristeraino. Gero, bigarren ezaugarritzat, emakumeak direla liburuko protagonista, oraindik orain gailentzen den generoa, nabarmenki, maskulinoa izanda ere. Eta gauzak dauden bezala egonda, ez da gauza gutxi adineko emakumeen testigantzak jasotzen dituen liburu bat gure artean agertzea.

Testigantza horien artean, gainera, testu desberdintasun handia dago. Ez pentsa ohiko elkarrizketa transkripzio soilekin topatzerik, ez. Badaude jasotako hitzen bat-batekotasun eta freskotasuna fidelago errespetatzen dituztenak, baina badira ipuinaren eremuan sailkatuko genituzkeen testuak ere. Horietan idazlearen esku sartzea handiagoa da eta agerian geratzen da haren desioa, zerbait literarioa eta diferentea eskaintzeko gogoa. Eta jakina, baita bere trebezia ere, erregistro ezberdinetan hain airoso ibiltzen baita kontakizun hauetan barrena. Ideia horrekin bat dator, adibidez, testigantza testu bakoitzaren ostean idazleak, uzta propiotik baina betiere istorioarekin estuki erlazionatuta, erantsi duen fikziozko testutxoa: normalean testigantzak kontatzen duen horretatik abiatuta izan arren, bertan kontatzen denaren osagarri litzateke, kontatzen ez denaren balizko birsorkuntza fikziozkoa, agian.

Emakume adinekoen kontakizunen bitartez, betiko galtzear den (galdu den?) mundu baten berri izango du irakurleak, gure aiton-amonena hain zuzen ere (amonen begiradapetik beti): baserritar giroko kontuak, hiritarrak (Tolosa hiria baita, zalantzarik ez egin), gerrari buruzkoak, gauzatutako ametsenak, sekula gauzatuko ez direnenak, garaien arteko kontraste eta aldeak… telebistan sekula agertuko ez diren kontu horiek alegia, beste modu batera nekez jakingo genituzkeenak. Enkarguzko lana izanagatik ere (hiribildua “sortu” zuteneko 750. urtemugaren karietara egindakoa), ezohikoa da liburuak erakusten duen mimoa, irakurlea zenbait momentutan hunkitzeraino. Ezen hori baita eskuartean dugun liburuaren beste bertute bat, irakurlearengana iritsi iristen dela inolako gehiegikeria negartitan erori gabe.

Arantxa Iturbek kontatzen digu elkarrizketatutako guztiek galdera berarekin hasten zutela euren jarduna: “Zer jakin nahi duzu?”, jarraian zera gehitzeko, “nik ez daukat zer kontaturik”. Kontu-jaten liburua, aldiz, zalantza horien ezeztapen garbia da, horretarako beharrik balego bederen. Arantxa Iturbek, bai eta “gure herriko emakume eskarmentudun” bakoitzak ere erakutsi baitute badutela zer kontatua eta gainontzekook, baiki, zer irakurri eta zer ikasia.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak