« Mixa eta konpainia | Gizakiaren alde ilunak »
Literaturak umeei begiratu zienean / Manu Lopez Gaseni / Pamiela, 2006
Haur eta gazte literaturaz, galdera helduak egitean Iratxe Retozala / Berria, 2006-10-29
Duela bi aste, orrialde honetan bertan, Karlos Linazasororen Bestiarioa / Hilerrikoiak liburuaz hitz egitean, liburuaren irakurraldian sorturiko honako galdera hau aipatu nuen: “Irakurle gazteek Linazasorok egindako keinu eta begi-kliskatze horiek ulertuko ote?”. Ez zen, ez, haur eta gazte literaturaz aritzean antzeko galderaren batek biltzen ninduen lehen aldia. Are kezkagarriago dena, galdera horiexek testuak berak sorrarazitakoak bailiran bizi nituen, testuaren izaerak berak isuritakoak bailiran. Manu Lopez Gasenik atondu berri duen Literaturak umeei begiratu zienean saiakerari esker, galdera huraxe eta antzekoek neure aurreiritzietan (aurre-galderetan) zutela abiapuntu ohartu egin naiz, eta inola ere ez testuaren nolakotasunean. Honela diosku Lopez Gasenik: “[haur eta gazte literaturaren] kritika inoiz ez da kritika literario soila, baizik eta, sarritan, alderdi pedagogikoak nagusitzen dira: hizkuntzaren eta adinaren arteko egokitasuna, ukitzen diren gaiak eskoletako zehar-lerroekin bat datozen ala ez, testuaren luzera, eta abar” (60. or.). Argi ohartarazi du, haur eta gazte literatura irakurtzean hartzaile konkretu horrenganako begirunez (edo begirune horren aitzakiapean), egokitasuna eta zuzentasuna izan ohi direla galbahe lehenak. Hartzaile horiek, haurrak eta gazteak, homogeneotzat hartuz, edo larriago dena, homogeneo bihurtzeko arriskuz; nola edo hala, irakurraldia hasieratik baldintzatzen duten aurre-juzku ikasiak, hedatuak eta oharkabeak. Ezbairik gabe, literaturaren beste alorretan ohituago gaudenen keinu trakets eta pauso herrenak.
Aipaturiko horixe, dena dela, Lopez Gasenik saiakera honetan aurkezten duen aurre-juzku eta galdera berri askotariko bat baino ez da. Haur eta gazte literaturaren sistemaren eremu zabala ekarri du gogoetara: sortzailearen kokapena, kritikaren inguruko kezka, bitartekaritzaren helburua, irakurlearen trebakuntza, eta abar. Zein baino zein argiago. Izan ere, Lopez Gasenik lehen lerrotik adierazi bezala, lan honen asmoa maila akademikoan (eta hartara, irakurle gehienentzat urrunxe) jasotako zenbait gogoeta hurbilaraztea izan da, nolabait, eztabaidagai eta hausnarketagai horiek helaraztea, zabaltzea, guztion eskura jartzea. Zein baino zein hurbilago.
Gainera, ikaragarri ondo asmatu du galdera berri horiek proposatzerako garaian. Horretarako, ataletariko bakoitzean egitura antzekoa erabili du: lehenik, atalen hasieran trataturiko gaiaren zenbait xehetasun oinarrizko aurkezten dira; bigarrenik, askatu nahi den korapiloa azalarazten da, eta gehienetan zenbait adibide eskaintzen dira; hirugarrenik, galdera edo ezbai berriak proposatzen dira; eta azkenik, ez dago ondoriorik, ez dago askaturiko korapiloa berlotzeko asmorik. Azken asmo honi erantzuten dio, nik uste, saiakerak berak epilogorik edo ondorioen atalik gabe amaitzeak, eta nolabait, atalez atalkako aurkezpenera lerratzeak. Korapiloa ez berlotzeko aukera horretan asmatu duelakoan nago, izan ere, aukera horrek irakurlea pentsatzera darama, aurkezturiko galdera eta ezbai berri horien aurrean nork bere ondorio, aukera, korapiloak edo bideak hartzera. Nik neuk, behintzat, Lopez Gaseniri zor diot, ohikoegi eta sustraituegi nituen aurreiritzi (aurregaldera) horiek birpentsatzeko ahalegin eta bide berri hau.
Laburbilduz, haur eta gazte literaturaren ezagutza zabala eta sakona duenak egindako ohartarazpen hauek estimatzekoak dira, eremu horretatik urrunxeago gabiltzan hauei geure irakurraldietarako galdera berriak sortzeko premia ikusarazteko, haur eta gazte literaturaren irakurketan trebatzeko, eta haur eta gazte literatura irakurtzean bestelako solasaldiak abiatzeko. Ohiko aurre-iritzien gerriko hori laxatu, eta ahal izanez gero, baita guztiz deslotzeko ere.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo