kritiken hemeroteka

8.485 kritika

« | »

Literaturak umeei begiratu zienean / Manu Lopez Gaseni / Pamiela, 2006

Haur eta gazte literaturaz, galdera helduak egitean Iratxe Retozala / Berria, 2006-10-29

Duela bi aste, orrialde honetan bertan, Karlos Linazasororen Bestiarioa / Hilerrikoiak liburuaz hitz egitean, liburuaren irakurraldian sorturiko honako galdera hau aipatu nuen: “Irakurle gazteek Linazasorok egindako keinu eta begi-kliskatze horiek ulertuko ote?”. Ez zen, ez, haur eta gazte literaturaz aritzean antzeko galderaren batek biltzen ninduen lehen aldia. Are kezkagarriago dena, galdera horiexek testuak berak sorrarazitakoak bailiran bizi nituen, testuaren izaerak berak isuritakoak bailiran. Manu Lopez Gasenik atondu berri duen Literaturak umeei begiratu zienean saiakerari esker, galdera huraxe eta antzekoek neure aurreiritzietan (aurre-galderetan) zutela abiapuntu ohartu egin naiz, eta inola ere ez testuaren nolakotasunean. Honela diosku Lopez Gasenik: “[haur eta gazte literaturaren] kritika inoiz ez da kritika literario soila, baizik eta, sarritan, alderdi pedagogikoak nagusitzen dira: hizkuntzaren eta adinaren arteko egokitasuna, ukitzen diren gaiak eskoletako zehar-lerroekin bat datozen ala ez, testuaren luzera, eta abar” (60. or.). Argi ohartarazi du, haur eta gazte literatura irakurtzean hartzaile konkretu horrenganako begirunez (edo begirune horren aitzakiapean), egokitasuna eta zuzentasuna izan ohi direla galbahe lehenak. Hartzaile horiek, haurrak eta gazteak, homogeneotzat hartuz, edo larriago dena, homogeneo bihurtzeko arriskuz; nola edo hala, irakurraldia hasieratik baldintzatzen duten aurre-juzku ikasiak, hedatuak eta oharkabeak. Ezbairik gabe, literaturaren beste alorretan ohituago gaudenen keinu trakets eta pauso herrenak.

Aipaturiko horixe, dena dela, Lopez Gasenik saiakera honetan aurkezten duen aurre-juzku eta galdera berri askotariko bat baino ez da. Haur eta gazte literaturaren sistemaren eremu zabala ekarri du gogoetara: sortzailearen kokapena, kritikaren inguruko kezka, bitartekaritzaren helburua, irakurlearen trebakuntza, eta abar. Zein baino zein argiago. Izan ere, Lopez Gasenik lehen lerrotik adierazi bezala, lan honen asmoa maila akademikoan (eta hartara, irakurle gehienentzat urrunxe) jasotako zenbait gogoeta hurbilaraztea izan da, nolabait, eztabaidagai eta hausnarketagai horiek helaraztea, zabaltzea, guztion eskura jartzea. Zein baino zein hurbilago.

Gainera, ikaragarri ondo asmatu du galdera berri horiek proposatzerako garaian. Horretarako, ataletariko bakoitzean egitura antzekoa erabili du: lehenik, atalen hasieran trataturiko gaiaren zenbait xehetasun oinarrizko aurkezten dira; bigarrenik, askatu nahi den korapiloa azalarazten da, eta gehienetan zenbait adibide eskaintzen dira; hirugarrenik, galdera edo ezbai berriak proposatzen dira; eta azkenik, ez dago ondoriorik, ez dago askaturiko korapiloa berlotzeko asmorik. Azken asmo honi erantzuten dio, nik uste, saiakerak berak epilogorik edo ondorioen atalik gabe amaitzeak, eta nolabait, atalez atalkako aurkezpenera lerratzeak. Korapiloa ez berlotzeko aukera horretan asmatu duelakoan nago, izan ere, aukera horrek irakurlea pentsatzera darama, aurkezturiko galdera eta ezbai berri horien aurrean nork bere ondorio, aukera, korapiloak edo bideak hartzera. Nik neuk, behintzat, Lopez Gaseniri zor diot, ohikoegi eta sustraituegi nituen aurreiritzi (aurregaldera) horiek birpentsatzeko ahalegin eta bide berri hau.

Laburbilduz, haur eta gazte literaturaren ezagutza zabala eta sakona duenak egindako ohartarazpen hauek estimatzekoak dira, eremu horretatik urrunxeago gabiltzan hauei geure irakurraldietarako galdera berriak sortzeko premia ikusarazteko, haur eta gazte literaturaren irakurketan trebatzeko, eta haur eta gazte literatura irakurtzean bestelako solasaldiak abiatzeko. Ohiko aurre-iritzien gerriko hori laxatu, eta ahal izanez gero, baita guztiz deslotzeko ere.

Azken kritikak

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Mikel Asurmendi

Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak