« Gogoeten bilduma | Zenbait ohar solte eta parentesi arteko “Jeu de Paume” liburuaren inguruan »
Gure gerretako heroiak / Rafa Ugalde / Elkar, 2006
Sufrikarioa heroismo bihurturik Iratxe Retolaza / Berria, 2006-06-18
Gure gerretako heroiak hamaika narraziotara bihurtu ditu Rafa Ugalde zornotzarrak. Halako kutsu epikoa duen goiburuak harritu ez ezik, ernarazi nau. Erne, literatura garaikidean heroiak eta epika ez direlako behinola bezain ohiko, sendo eta gihartsu. Horregatik, narrazioetara jo aurretik, hainbat galdera sorrarazi dizkit goiburuak berak: Zer-nolakoari deitu zaio gerra? Zer-nolakoa ote gutasun hori? Zer-nolakoa hartu heroitzat? Galdera horietan bildurik abiatu nuen lehen irakurraldi hura.
Gerraren kontzepturik ohiko eta zabalduenari lotu zaio narrazio hauetan, hau da, bi herri edo giza-talderen arteko gatazka armatua, arma bidezko borroka. Hartara, bilduma honetako pertsonaiak han eta hemengo gatazka armatuetan kokatu dira, gure gerretan hain zuzen ere. Baina, zeintzuk ote gure gerrak? Liburuaren epilogo gisa-edo, egileak berak gure gerra horietariko bakoitzaren kokapenaren inguruko oharrak eskaini ditu —narrazioetan zehar zehazten ez bada ere—. Epilogotxo horretan, zein gerra izan diren oinarri esaten da: besteak beste, Irakeko gerra (Aurkitu behar ditut; Gorria), Afganistango bonbardaketak (Umeak), Vietnamgo gerra (Tiger Force), Espainiako gerra zibila (Espetxea), Balkanetako gerra (Oihu bi). Baina, esan bezala, narrazio hauetan espazioa eta denbora zehazgabeak dira, eta ez dirudi kokapen konkretuak egiteari erreparatu zaionik, baizik eta gerra orok dakarren sufrimendua parekatu eta berdindu nahi izan dela. Nolabait, zehazgabetasun horiekin egoera historiko, politiko eta kulturala sahiestu nahi izan da, eta pertsonaia horien barne-egoeran sakondu. Badirudi gerretan esku hartu edo gerrak pairatu dituzten pertsonaia hauek guztiak heroitzat hartu direla, eta sufrimenduak egin dituela heroi.
Baina, gerretan esku hartzen duten pertsonaien sufrimenduaz gain, nire ustean, bada gerra hauen artean bestelako lotura garrantzitsurik —beharbada egileari ere oharkabean igaroa—. Bai, han eta hemengo gerrak dira, munduan zehar kokaturikoak. Nolanahi ere, gerra horietan guztietan mendebaldarrok izan dugu nolabaiteko ardura edo erantzukizunik, geure agintarien diskurtsoaren babesa dela, edo geure agintariek kudeaturiko interes ekonomikoak ere jokoan direla. Eta neroni, batik bat horixe egin zait deigarri: gerretako istorio hauetan ez da ardura edo erantzukizunaren izpirik. Bai, fede edo diskurtso ideologiko baten ardura adierazten da, baina badirudi fede edo diskurtso ideologiko horrek gizakiak harrapatu dituela, haien borondatea xurgatuz. Hartara, narrazio hauen asmoa ez dirudi ardura edo erantzukizun sentimendua ernaraztea denik, baizik eta gerretan sufritzen dutenekiko hurbiltasun eta erruki sentimendua ernaraztea. Edo nolabait, mendebaldarrok gerra horiek guztiak hautemateko erabilitako zentzumen nagusia, ikusmena, zalantzan jarri nahi izan da.
Izan ere, gaur egun, mendebaldarrok munduan zehar gertatzen diren gerren inguruko irudiak ia-ia gertatu ahala jaso ohi ditugu. Are gehiago, milaka lagunen sufrimendua eta heriotza dakarten gerra horiek reality show itzelak bilakatu dira, komunikabideak hortxe baitabiltza ea nork heriotza gehiago iruditan bilduko. Narrazio hauen bitartez, Rafa Ugaldek ikuskizun bilakatu diren gerra horien bestelako irudikapena egin nahi izan du, gerretako iruditan anestesiaturik gauden mendebaldarron hautematea ernarazteko asmoz. Eta honela, narrazio hauetan bestelako zentzumenek (ukimenak, entzumenak, adimenak eta abar) leku berezia hartu dute, irakurleok iruditan ikusi ohi ditugunak beste zentzumen batzuen arabera jasoz bestelako esperientzia bizi dezagun.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez