kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Etorkizuna / Iban Zaldua / Alberdania, 2005

Bonoboen antzera Aritz Galarraga / Gara, 2006-02-11

Gauzak modu objektiboan jartzen saiatzen gara, ezinezko eginkizuna dela jakin badakigun arren. Zergatik nardatu nau hainbeste atzo ikusitako pelikulak? Zer dauka entzuten ari naizen abestiak nire baitan zerbait mugiarazteko? Nola esplikatu sentsazio hau edo hura? Bazkalosteko telebista-dokumental horietako batean izan nuen orain gutxi Bonobo txinpantzeen berri. Mitoak mito, primate hauek barne gatazkak harreman sexualen bidez konpontzen dituzte eta, ondorioz, espezie kideekin izan ditzaketen lehiak modu atseginean askatzen dituztela esan daiteke. Nik ere txinpantze horien antzera testosterona maila baxua izango dut akaso, baina testu-irakurle arteko lehia honetan Bonoboen antzera sentitu naiz, askotan ez bezala, atsegin hartuz. Galdera beraz, hauxe da: zergatik gustatu zait hainbeste Iban Zalduaren azken ipuin bilduma? Irakaspenik ezartzeko inolako borondaterik gabe, saiatuko naiz ulertzen zerk hunkitu nauen eta kritikoarena egingo dut behingoz, liburua irakurri eta aztertu ondoren nire iritzia eman.

Pellokeria irudi lezake, baina liburu honetako ipuinak, beste ezer baino lehen, ipuin dira. Ipuin, Julio Cortazarrek ulertzen zituen moduan: “nolabaiteko tentsioa mantentzen duen kontakizun bat da ipuina, irakurlea harrapatzeko eta, ia halabeharrez, irteera edo bukaera batera eramateko gaitasuna duena”. Cortazarren ezaugarri hauek, hau da, tentsioa eta bukaerara halabeharrez eramaten zaituen idazkera, bete-betean kunplitzen dituzte Zalduaren ipuinok. Hala ere, narrazio batzuk besteen gainetik daudela esatera ausartuko naiz. Ipuin luzeak ez zaizkit hain borobilak egin (“Fabrikarena edo a, e, i, o, u” edota “Aurpegia”), txukunak dira bai, baina ez liburuko gauzarik aipagarriena. Iruditzen zait motzetan eman duela Zalduak bere narratibaren mailarik onena, bizpahiru orrialde betetzen dituzten kontakizunetan. “Adulterioa”, “Gargantuarena”, “Udako bidaia” edota liburuari izenburua ematen dion “Etorkizuna” testuetan erakusten da generoaren menperatzea, Cortazarrek aipatzen zituen ezaugarriez gain, ironia eta amaierako sorpresa efektuaren erabileragatik.

Iñaki Aldekoak bere “Historia de la literatura vasca” saioan, eguneroko bizitza, fantasia eta metaliteraturarako joera azpimarratzen zituen Zalduaren prosaren ezaugarri nagusitzat. Etorkizuna ipuin sorta honetan lehen biak nabarmentzen dira bereziki, eguneroko errealitatetik eta fantasiatik (edo hobe, zientzia fikziotik) edaten baitute testuek. Egunerokoaren erakusgarri, “Sofarena” ipuin bikaina nabarmenduko nuke, Cesc Gay zine zuzendariaren “En la ciudad” filma gogorarazi didana. Ipuinean, aipatu pelikulan bezala, pertsonaiak esaten duena baino esaten ez duena da garrantzitsuagoa eta bikote harremanez serioski jarduteko bide egokia aukeratu du Zalduak: umorea. Zientzia fikzioaren eremuan dabiltzan testuen artetik, berriz, “Konponbidea etxebizitzaren arazorako” ipuinak islatzen du joera hobekien, etorkizunera eta iraganera egiten diren jauzi kronologikoek eta fikzio futuristak markatutako joera.

Etorkizuna liburuko kontakizun gehienek badute elkarlotzen dituen hari komun bat: eszenatoki bezala, testuinguru politiko batean garatzen dira ipuinok, lehen zein bigarren plano batean. Eskola baten aurrean zartarazitako bonba, senidea bisitatzerakoan hildako ama, maiatzaren leheneko manifestazioa. Zalduak errealitatea eta fikzioa erabili ditu, testu motzak eta luzeak, denboran aurrera eta atzera egin, baina hemen eta orain idazten duen idazlea dela erakutsi du beste behin.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak