kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Laguna / Dennis S. Miles (Andolin Eguzkitza) / Txalaparta, 2005

Zergatik ez nauk maite? Iñigo Roque / Gara, 2005-04-30

Liburuen mamia beti barruan egoten da, baina oraingoan azala ere aipatu nahi dizuet, guztiz adierazgarria begitantzen zaidalako. Txapitula bateko leihoa agertzen da, eta gela bat ia ilunpean. Leihotik harago,1950eko hamarkadako usadiozko herri estatubatuarra dugu; arimarik ez kalean, eta auto luze-luze horietako bat. Oraingoan azala agertokiaren parte da.

Elia Kazanen eta besteren zuri-beltzezko filmen antza hartu diot istorioari: pertsonaia gutxi eta ekitalditan antolaturiko istorioa. Baina ez dut uste orduko gizarte iparramerikarra gertu egongo zenik honelako istoriorik onesteko; ezta oraingoa ere, agidanez.

Morgan dugu protagonista. Psikiatrikotik atera berritan, lan-eskaintza bat onartzen du. Pertsona baten kargu hartu behar du; gau eta egun egon beharko du haren ondoan; jaiegunik ez; eta ordain urria. Etxeko atartea zeharkatutakoan, absurduan murgilduko da Morganen bizimodua. Orduz gero, ezerk ez du izango zentzurik, eta dena zirriborro hutsa irudituko zaio.

Etxean andre-gizonak eta haien semea bizi dira. Nor baino nor estrainioagoa. Kontakizunaren ardatza Morganen eta semearen, Milkisen, inguruan ardaztuko da. Morgan maitemindu egingo da harekin. eta hark tiranizatu eta bere eldarniozko mundura eramango du. Hala, bien arteko harremanaren nahi eta ezinak aletuko dira eszena bakoitzean, eszena benetan durduzagarrietan. Milkisen hatz-mamien odoljarioa azukrez etengo du Morganek, eta gero eriak miazkatuko dizkio. Hiru orrialdeko felazioak arnasarik gabe utziko du irakurlea…

Morgan gizagaixoak buruko orekari eutsi nahi izango dio, baina nahikoa lan izango du. Alegiazko maitale bati gutunak egingo dizkio, bizi izandakoak arrazoimenez azalduz, burua argitu nahiko balu bezala. Eta horiexek izango dira zentzuzko berba bakanak, pausaleku gisakoak.

Eta etxeko beste bi biztanleak ere areago nahasiko dituzte Morganen sentimenduak eta pentsamenduak. Aita zorrotz agertzen da; Morganek kontratua betetzen duela zainduko du. Ama xaloa eta, aldi berean, krudela da, eta sukaldean edo pianoa jotzen ematen du eguna. Biek ala biek esanaraziko dizkiote Morgani entzun nahi dituztenak, eta Morganek beti amore emango die haien gurariei.

Kontakizuna oso hertsagarria da. Ez dio atsedenik ematen irakurleari, Milkisen eromenaren zurrunbiloak batera eta bestera erabiltzen baitu. Amodio histerikoaren kronika da, menderatuarena eta menderatzailearena, larrituarena eta axolagabearena. Horrenbestez, zer bake espero dezake irakurleak, bada? “Kaiolatua sentitzen nauk”, dio Morganek. Milkisek, ostera, “Ez haut maite. Gezurra esatea nahi al duk?”.

Istorioa arin bai arin doa, elkarrizketarik elkarrizketa, Morganen bakarrizketetan eta amets erogarrietan barrena. Nabaria da idazlearen antzea antzerkirako testuak apailatzen eta idazlanak egokitzen. Eta hori guzti hori euskararik intelektualenean ageri zaigu (hura Leizarragarena ei zen baina). Izan ere, liburuan oso agerikoa da itzultzailearen lana. Andolin Eguzkitzak ez zuen erabili betiko euskara beratza, eta apur bat harago egin zuen; beti usatzen zuen bezala, bestalde. Horren inguruan hamaika aburu egongo dira. Niri, behinik behin, guztiz egokia iruditzen zait liburu honetarako; batzuek hiztegia dantzan ibili behar izatea.

Eta mundua txiki-txikia da. Kuban jaiotako idazle batek ingelesez ondutako idazlana euskaraz atera da lehenengoz plazara. Galaxiarteko nobedadea. Prest egongo al dira euskaldunak?

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak