« Zoroaren unibertsoa | Espioi bat Alemanian »
Han goitik itsasoa ikusten da / Julen Gabiria / Elkar, 2004
Fronterarik gabeko nobela Gema Lasarte / Berria, 2004-04-24
Julen Gabiriaren bigarren nobela honetan barrena sartzeko, eraiki dion egiturari bi aipu egingo dizkiot. Esango nuke idazlan honek duen altxorrik handienetakoa egiteko modua duela. Gabiriak espazioak, denborak, istorioak nahiz protagonistak nahi duen gisan erabili ditu.
Egiturak bi alde ditu. Lehena Euskal Herrian gertatzen dena, eta bigarrena Italiako Ponte a Ema herrian. Lehen atalean, irakurleak narrazioaren nondik norakoa aurkitu behar du; bestela, ez da Ponte a Emara iritsiko. Denboran nahiz espazioan etengabeko saltoak egiteak arrisku hori du, irakurlea bidean galtzea, eta horren jakitun da Gabiria. Argi dago Livornoko haizeaz disfrutatzeko Gabiriak irakurlea lanean jarri nahi duela. Iñarrituren 21 gramo pelikula dakarkit gogora liburu honek, teknika aldetik, jakina; filmak etengabe atzera-aurrerako saltoak ditu, planoak nahiz sekuentziak sarri errepikatzen ditu, eta azkenean ikuslea narrazio teknikaren pare-parean jartzea lortzen du zuzendariak.
Narrazio teknika ez ezik, hizkuntzaren erabilera aipatu behar da. Egia eta fede aberatsa dela. Lehen esan ez badut ere, kontakizuna Euskal Herrian gerra aurreko urteetan hasten da, eta II. Mundu Gerra bitarteko Italian garatzen da. Oso ondo egokitu du hizkuntza Gabiriak gerra garaira. Hizkuntzaren erabilpena bera narrazioaren beste ezaugarria da. Protagonistek beren hizkuntza propioa dute. Gerrak emozioen hizkuntza du: erbestera doazen umeen amena, eguraldiarena…: “Aurreko egunetako laino eta euriak aproposago ziren gertatuko zena gertatzeko, baina eguraldiak ez du ulertzen politikaz, are gutxiago gerraz”. Bestalde, protagonista bakoitzari tamainako hizkuntza jantzi dio, Gino Bartaliri, Romanetori, Martin Alberdiri eta Signora Mariari. Bizikletaren semantikaren erakustaldia ere bada nobela.
Orain arte esan dugu oreka narratiboan narrazio teknikek nahiz hizkuntzak beren lekua dutela. Beste ezaugarri nagusietakoa erritmoa dugu. Bizikletak ematen dio erritmoa eta lotura nobelari. Lauan azkar doa, eta maldak igotzen moteldu egiten da. Erritmo azkarra lortu du Julen Gabiriak. Hitz juxtuekin eta esaldi motzekin aritu da. Lehen esan legez, askotan sekuentziak kameraz grabatu ditu eta berriro berrikusten ditu.
Protagonistei dagokienez, ez dago protagonista nagusirik. Herri oso bat da protagonista. Bakoitzak bere iraultza txikia egiten du gerraren aurka. Gerra da gai zentrala, gerrak darama Roman, gerora Romaneto izango dena, Euskal Herritik, Frantzian barrena Italiara. Eta gerraren aurrean itsasoa sujeritzen da. Itsasoa poza eta satisfazioa da. Sinbologiaz eta emozioz kargatua dago liburua. Gerrak nostalgia eta tristezia pizten ditu edonorengan. Beste gaia txirrindularitza da. Gabiriak txirrindularitza ikusteko bi era eskaintzen dizkigu. Oscarren bidez ziklismoaren epika erakusten digu, baina plano berean Lukak paisaiak ikusten ditu. Batek pantailan goi aldera begiratzen du eta besteak txirrindularien hanketara. “Galibierrek, zati horretan, malda beldurgarria dik —azaltzen dio Oscarrek—. Tontorretik itsasoa ikusiko da igual —ondorioztatu du Lukak”. Nik sekuentzia hori gerrak dakarrenaren aurrean nobelak hartzen dituen bi ikuspegietara luzatuko nuke. Bata, ihesa, erbestea, mina eta beste egoera gordin horretan gauzak hobeto egiteko gogoa. Gino Bartali txirrindulari handiaren bizikleta juduen paper faltsuak gordeta eramateko baliagarri izango da nobelaren amaiera aldera.
Jauziz osaturiko narrazioa aitzakia besterik ez da protagonista asko eta istorio magiko gehiago kontatzeko. Han goitik itsasoa ikustera animatzen denak tropelean sartu baino lehenago saltoka ibili beharko du, baina gailurrean fronterarik gabeko itsasoa ikusi edo irakurriko du.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez