kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Piztiak / Miguel Torga (Bego Montorio) / Alberdania, 1997

Abereen mundua Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1997-12-06

Aski ezaguna dugu Miguel Torga portugaldarra, haren bizitzari buruzko datuak eta xehetasunak hemen ematen hasteko. Literaturaren arlo guztiak ukitu zituen, esaten den bezala: saiakera, antzerkia, nobela, autobiografia, narrazioa eta poesia. Izena, ospea eta ezagutza nobelak eman badizkio ere (A criacao do mundo, da Torgaren libururik ezagunena eta, askoren ustez, indartsuena), ez dugu ahaztu behar Miguel Torga poeta izan zela. 1928tik 1965era hamabost poesia-liburu argitaratuak zituen. Ez da gutxi.

“Piztiak”, dena dela, ez da poesia-liburua. Hala ere, poesia asko dago bere barruan gorderik: poliki-poliki zabaldua, soroan gari-hazia zabaltzen den bezala esango nuke. Izenak berak adierazten duen bezala (Bichos, jatorrizkoan), piztiak dira liburuko pertsonaiak, baina ez gaitezen engaina, ez dira fabuletako abereak, mozorroak alegia. Pertsonaiak dira, gizon-emakumeak pertsonaiak izan daitezkeen modura. Miguel Torgak aberen istorioak kontatzen ditu, abereen ekintzak, pentsamentuak, bere horretan utzirik, abereenak balira bezala, ez gizon-emakumeenak.

Aipagarria da Torgaren estiloa: urduria, elektrikoa, ez da batere lasaia. Piztiak batetik bestera dabiltza Torgaren ipuinetan, ez dago bat bera ere eseririk edo etzanik, hiltzeko zorian edo bezperan ez bada. Mugimendua maite zuen nonbait Torgak. Eta estiloa ere halakoxea: ibiltaria, zehatz eta motz esateko. Bego Montoriok ondo jaso du estilo hori liburua euskaratu duenean, eesan beharra dago. Torgaren bizitzan arakatzen hasiz gero, horretaz konturatuko gara, bera ere bihurri samarra izan zela, eta ez zuela bizitza erosoa eraman. Ibilian etortzen omen zitzaizkion ideiak. Berak esandakoa da, ez naiz asmatzen ari, liburuan ageri diren mendietan barrena abiatu eta oinez ibiltzea omen zuen atsegin, poesiarako pentsamentuak ez ezik, liburuetarako ideiak ere halaxe sortzen baitzitzaizkion. Horretan Nietzcheren antza du. Geldi eta eseririk egonda, ez omen zitzaizkion sortzen pentsamentu biguinak baino. Hala ere alde handia dago Torgaren eta Nietzcheren artean. Torga Nietzcheren ifrentzuan zegoen: humanista izanik, Nietzchek gorroto zituen hainbat sentimentu adierazi zituen bere bizitzan, eta bere obran.

Baserri-mundua islatzen da ipunetan, izadi bortitza, gogorra. Diren bezala ageri dira piztiak: direnak, ez guk irudikatu ditugunak.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak