kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Lautadako mamua / Xabier Montoia / Elkar, 2024

Efektu(ez)aren ilusioa Nagore Fernandez / Berria, 2024-11-03

Aspaldi honetan asko hitz egiten da euskal literaturan (ere) nouvelle-ez. Jada ez omen da nobela mardul eta luzerik argitaratzen. Formatu laburragoak sortzeko eta kontsumitzeko joera nagusitzen ari da gure artean; ez da berria notizia. Azken urteotako uztari begiratu baino ez zaio egin behar horretaz ohartzeko. Eta modu horretan ulertu eta irakurri dut Xabier Montoiaren azken obra ere, Lautadako mamua.

100 orrialde pasatxo dituen narrazioak serieko hiltzaile baten nondik norakoak kontatzen dizkigu. Izenburuak iradokitzen digunez, Montoiaren lanak ez gaitu atzerriko hiri handi edo kale ilun eta arriskutsuetara eramango; ezagun dugun gure Euskal Herrira baino, Arabako lautadara, Gasteizko ingurumarietara. Oraindik ere zibilizazio modernoak guztia aldatu gabeko eszenak agertzen zaizkigu orriz orri; lehen sektorea da lekuko ekonomiaren bizkarrezurra, eta laborariek, larreek eta ikaztegiek paisaia osoa hartzen dute.

Testuinguru horretan eraikitzen zaigu protagonista, lehen begiratuan, gizon arrunt eta nahiko pobrea, lanari guztiz emana, isila, atentziorik ematen ez duten horietakoa. Horrek egiten du, hain zuzen ere, interesgarri eta sinesgarri, ustez arazorik ematen ez duen herritarra baita, erruki barik, bidean aurkitzen dituen emakumezkoak, batik bat prostitutak edo/eta pobreak hil eta bortxatzen dituen gizona. Iruditzen zait Montoiak bete-betean asmatu duela erasotzailea aukeratzen eta haren soslaia eraikitzen, pertsonaiaren azaleko normaltasunak talka egiten baitu bere psikologia anker eta makurrarekin. Talka edo kontraste horrek badu eraginik irakurketa prozesuan, protagonistak emakumeak hiltzeko erakusten duen odol hotzak ez baitu bere horretan utziko irakurlea. Horra hor obraren balioa.

Esango nuke, ostera, autoreak ez duela guztiz asmatu hasieratik iradokitzen den tentsioa mantentzen, eta hura une aproposean lehertzen. Izan ere, Montoiak narratzaile homodiegetikoa darabil, hau da, istorioa barrutik kontatzen duena. Hala, objektiboa den lekuko horrek apur-apurka hiltzailearen krimenak kontatzen dizkigu, narrazio poliziakoetan ohikoak izaten diren perspektiba eta tempoa baliatuz. Gainera, formatuaren laburtasunaren mesedetan, elipsien bitartez egituratzen da hainbat urtetan luzatzen den kontakizuna, eta horien bitartez lortzen du testuak irakurlearengan suspensea eragitea. Hala ere, intriga efektu hori ilusiozkoa baino ez dela iruditu zait; hasieratik puzten den tentsio hori, narrazioan, oso azkar husten den sentsazioa izan dut, azkarregi aukeran, eta, ondorioz, hotz utzi nau bukaerak.

Nire espektatiben horizonteak Edgar Allan Poeren Morge kaleko hilketak bezalako kontakizun bat aurkitzea espero zuen, moldez, behintzat, baina, bukaerako kolperik gabeko kontatzeko modu bat aurkitu du bueltan. Agian, hori izan da nire akatsa, aurreusteekin eta aurretiaz sortutako espektatibekin irakurtzea. Neure buruari galdetzen diot ez ote naizen neu izan kontakizunaren helburuei neurria hartzen jakin ez duena.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak