susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Ur urezko poemak | Iceberg bat kalearen erdian »

Begiak itxi eta kitto / Xabier Etxaniz Rojo / Elkar, 2000

Idatzita ez dagoena irakurtzen denean Aingeru Epaltza / Nabarra, 2003-11

Literaturaren jainkoak testuaren literaltasunetik harata egiteko eskatzen dio bere adoratzaileari. Idazlea tarte zurietan ere mintzatzen da eta irakurlearen irudimenak tarte zuri horiek letrekin belztea du eginkizun. Betelan horretan sortzen ahal diren oker eta gaizki ulertuak jolasgai gisara erabiltzen ditu Xabier Etxaniz Rojok, Begiak itxi eta kitto narrazio bilduman. Ez gintuzke harritu behar, sormen lana, transzendentziaren zeta zurrunaz jantzita ere, oroz gain, artifizio malgu jostagarria baita.

“Zergatik irakurri idatzita ez dagoena?” galdetzen dio bere buruari ipuinetariko bateko narratzaileak. Eta galdera maltzur hori pausatuz, Etxanizek ezeztaturik utziko ditu irakurle ustez inteligenteak narrazio horretako mikroistorioen artean hartaraino eraiki dituen ustezko zubiak. Zubirik ez da. Loturarik edo osotasunik ere ez. Irakurlearen gogoak baizik ez du bat egin berez anitz dena. Idazlearen agindupera manukor aritzera ohitua, kaosa ordenatzera ahalegindu da, horixe zelakoan eskatzen zitzaion lana. Zepoan ederki erori da, ordea: kaosaren gibelean kaosa baizik ez zen. Ezen, kontakizunaren bukaeran erraten zaigun bezala, bizitza honetan ezergutxi baita ematen duena. Are gutiago literaturan, biziaren ispilu oker.

Bere emazteak tronpatzen duela deskubritzen duen koittadua. Neguko gau kaskar batean tabako eske karrikaratzen den gizona. Bukaera (edo hasiera) harrigarriko ezteia. Lagunek behartuta putatan doan gizarajoa. Eroetxean internatutako emakumearen istorio asaldagarria. Zigarroaren keak batzen duen istorio-katea. Goizaldeko treneko topaldi beroa… Begiak itxi eta kitto liburuko zazpi narrazioak irakurtzean, irriño konplizea loratuko zaigu maiz ezpainetan. Barre algaratan lehertuko ere, beharbada, halako pasarteren batean. Idazlea gutaz trufatu den edo ziria sartu digun sentipena ere ez da izanen, behin baino gehiagotan, aparte. Izan ere, irakurlearekin jostetan aritzeko, hura ustekabetzeko eta ezuste horretan gozarazteko ahalegina dugu liburu honetako alderdirik eskergarrienetariko bat. Bertze bat, kontakizun gehienei darien ironia lotsagabea eta egunerokotasuna esperpento bilakatzeko grina. Eta hori guztia, su-bestetatik urrun, kontamolde eta hizkera zuzen batean. Xabier Etxaniz Rojo proposamen atsegin honekin agertu zen, duela urte guti, euskal literaturaren balkoira. Ez dakit bere lekua egin duen jadanik, baina merezi du gure arreta.