kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Mendeku eskubidea / Ernesto Prat Urzainki / Elkar, 2024

Mendeku eskubideaz Jon Jimenez / Gara, 2024-10-20

Ezin zezakeen identifikatu arrantzatua, baina argi zegoen ez zela arrain bat. Ahal zuen pita guztia bildu eta ezker eskuarekin hartu zuen. ‘Zer duk hau?’. Begi arranpaloekin behatu zuen. Eskuan zuena ulertu zuelarik, bularretik ateratzeraino azkartu zitzaion bihotza. ‘Ostia!’. Foralek arrantzalearen bertsioa berretsi zuten: heldu baten zakil-barrabilak ziren, zerrote batekin zakarki moztuak”. Hilotza aurkitu zuten bertze dei bati eskerrak: “Berehala identifikatu zuten gorpua. Abdel zen, aspalditik Elizondon bizi zen marokoarra, eta zakil-barrabilak falta zituen, basatiki moztuak. Puzzlea osatua zegoen”.

Edo ez hain osatua. Izan ere, Ernesto Prat Urzainki ‘Little’k (Berriozar, 1978) “Mendeku eskubidea” (Elkar, 2024) eleberri beltzean —beltza, ez poliziakoa— eraiki duen matazak pieza anitz gehiago baititu. Abdel eta Ernesto beraien eta Larruren, hiru pertsonaien ibilerak atal laburren bidez aldizkatuz sortuko du trama guzia Pratek. “Telleria eta gero, zer?” (Elkar, 2017) bere aurreko eleberritik ekarriko ditu zenbait pertsonaia —Lurra zen Larru aurrekoan—, kezka, helburu eta eszenatoki. Hala, (h)Ilbeltza Euskal Eleberri Beltzaren Astea antolatzen duen kolektiboaren grinekin bat eginez —Prat da kideetako bat, hain zuzen—, Baztan agertoki huts eta kamutsa izatetik —idiliko eta mitikoa— munduko leku normalki anormala izatera ekarri du Pratek, bertze edozein landa —zein hiri— eremutan gerta daitezkeen egoerak bertan paratuz: arrazakeria, matxismoa, kapitalismoaren basakeria edo Guardia Zibilaren jazarpena. Hortaz, aipatu hiru pertsonaien arteko lotura Baztango Gizarte Zerbitzuetako enplegu babestuko taldea izanen da, destainaz Zabor-Brigada deitzen dutena.

Agertokia hori badu, leitmotiva bertzelakoa da. Bukaera arte zain mantentzen gaituen, estilo erraz eta soilaz eta umore finez idatziriko eta nafar euskararen printzez beteriko eleberri honek hiru pertsonaien, hiru hariren, bitartez mendekuaz arituko zaigu. Ernesto Pratek bere burua sartu du narrazioan, fikzionatu dituen tarteek sinesgarritasun aire bat dutela betiere, bizi izan duena eta bizi duena. Idazle, militante eta idazle militantearen arrangurak tartekatuko dizkigu, bere mendeku pertsonalak agerian utziz. Bide askatzaile horretan, idazle militanteak euskal literaturak bera bezalako egile bati gordetzen dion tokia, bere aurreko eleberriak ikastetxeetan jasandako zentsura edo eleberri beltzaren funtzioa mamurtuko ditu, tortura dela-eta Orwell eta Marlaska aurrez aurre jartzeraino. “Ospe txarra du mendekuak, baina bertze ezerk ez zaitu horren aske sentiarazi”.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak