« Arintasun, ez arinkeria | Dagoeneko existitzen ez den eleberri bat »
Gizadiaren oren gorenak / Stefan Zweig (Edorta Matauko) / Katakrak, 2023
Oren gorenez Jon Jimenez / Gara, 2024-03-24
Mundu-ikuskera oro gizakiaren irudi batetik, antropologia batetik, abiatzen da nahi eta nahi ez. Joxe Azurmendiren obra guziaren atzean bada ideia bat zeinetan gizakia animalia bezala ulertzen den eta, errinozeroak adarrak nola edo kameleoiak kolorez aldatu nola, gizabereak bere burua egiteko askatasuna duen ezaugarri behinena.
Denbora zatikatu dugu, orainaldi infinitutik askaturik gara eta, ondorioz, ez-izateak definitzen du gure izaera: jada ez garena (memoria) edo oraindik ez garena (ametsa). Bide-buru horretan kokatzen ahal dugu Stefan Zweig (Viena, 1881) idazle handia. Baita askatasunaren aldarrian ere.
Hori guzi hori “Gizadiaren oren gorenak” (Katakrak) liburuan aurkitzen ahal dugu islaturik hobekien. Bi mundu gerren artean idatzi zuen Zweigek, hasieran bortz pasarte historiko erranguratsu bildu zituelarik eta, azkenerako, 1940an, 14ra luzatu zuelarik. Azurmendik ez bezala, idazle, biografo eta bakearen aldeko ekintzaile izandako Zweig judu-austriarrak modernitatean bazuen oraindik halako fede bat. Hiroshiman bonba atomikoa jaurtitzeke zen eta, urteak naziengandik ihesi, Azken Soluzioa delakoa baino hilabete lehenago egin zuen bere buruaz bertze Brasilen.
Zweigen beraren bizitza eta amaia izanen zenaren aieru moduan irakurri behar den pasartea da liburua irekitzen duen Marko Tulio Zizeronen thriller politikoa. Julio Zesarren estatu-kolpearen ostean, deserriraturik eta etsirik, politika pentsamenduak eta idazketak ordezturik, Erromako errepublika zaharrean oinarrituriko askatasuna buruan. Honen atzetik etorriko dira thriller politiko gehiago, setio eszenak, itsas guduak, inperioen goratze eta galerak, abentura istorioak… interludio literario eta musikatuez mozturik. Ia mundu osoko kokapenak erakusten badizkigu ere, gizadia arras mendebaldarki eta gizonki pentsatu digu Zweigek. Eta, hala ere, historia literatura bihurtzeko duen sen bereziak gatibu mantentzen gaitu orri-iragate bakoitzean, jakin-gosez.
Ikusten dugu nola bazterreko ekintzek gerora izan duten eragina eta, halaber, ekintza historiko handi orok izan duela bere sabelazpia, zeinetan pertsona arrunten lepo geratzen den azken erabakia. Hala ikasten diogu Zweigi, ideia handi-mandiek baino eragin handiagoa izan dutela gizatiarragoak diren zioek: botere nahia, diru gosea, handiustea, hilezkortasuna edota, apaletan apalena, ahal dela onik eta bizirik ateratzea. Bat-batekotasunak, zoriak eta ustekabeko jenialitate txinparta batek aldatu zuten gure etorkizuna, “Gizadiaren oren gorenak”-ek gure iraganaren eta, apika, gizakiaren beraren hautematea aldatuko duen bezala.
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi