kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Gizadiaren oren gorenak / Stefan Zweig (Edorta Matauko) / Katakrak, 2023

Oren gorenez Jon Jimenez / Gara, 2024-03-24

Mundu-ikuskera oro gizakiaren irudi batetik, antropologia batetik, abiatzen da nahi eta nahi ez. Joxe Azurmendiren obra guziaren atzean bada ideia bat zeinetan gizakia animalia bezala ulertzen den eta, errinozeroak adarrak nola edo kameleoiak kolorez aldatu nola, gizabereak bere burua egiteko askatasuna duen ezaugarri behinena.

Denbora zatikatu dugu, orainaldi infinitutik askaturik gara eta, ondorioz, ez-izateak definitzen du gure izaera: jada ez garena (memoria) edo oraindik ez garena (ametsa). Bide-buru horretan kokatzen ahal dugu Stefan Zweig (Viena, 1881) idazle handia. Baita askatasunaren aldarrian ere.

Hori guzi hori “Gizadiaren oren gorenak” (Katakrak) liburuan aurkitzen ahal dugu islaturik hobekien. Bi mundu gerren artean idatzi zuen Zweigek, hasieran bortz pasarte historiko erranguratsu bildu zituelarik eta, azkenerako, 1940an, 14ra luzatu zuelarik. Azurmendik ez bezala, idazle, biografo eta bakearen aldeko ekintzaile izandako Zweig judu-austriarrak modernitatean bazuen oraindik halako fede bat. Hiroshiman bonba atomikoa jaurtitzeke zen eta, urteak naziengandik ihesi, Azken Soluzioa delakoa baino hilabete lehenago egin zuen bere buruaz bertze Brasilen.

Zweigen beraren bizitza eta amaia izanen zenaren aieru moduan irakurri behar den pasartea da liburua irekitzen duen Marko Tulio Zizeronen thriller politikoa. Julio Zesarren estatu-kolpearen ostean, deserriraturik eta etsirik, politika pentsamenduak eta idazketak ordezturik, Erromako errepublika zaharrean oinarrituriko askatasuna buruan. Honen atzetik etorriko dira thriller politiko gehiago, setio eszenak, itsas guduak, inperioen goratze eta galerak, abentura istorioak… interludio literario eta musikatuez mozturik. Ia mundu osoko kokapenak erakusten badizkigu ere, gizadia arras mendebaldarki eta gizonki pentsatu digu Zweigek. Eta, hala ere, historia literatura bihurtzeko duen sen bereziak gatibu mantentzen gaitu orri-iragate bakoitzean, jakin-gosez.

Ikusten dugu nola bazterreko ekintzek gerora izan duten eragina eta, halaber, ekintza historiko handi orok izan duela bere sabelazpia, zeinetan pertsona arrunten lepo geratzen den azken erabakia. Hala ikasten diogu Zweigi, ideia handi-mandiek baino eragin handiagoa izan dutela gizatiarragoak diren zioek: botere nahia, diru gosea, handiustea, hilezkortasuna edota, apaletan apalena, ahal dela onik eta bizirik ateratzea. Bat-batekotasunak, zoriak eta ustekabeko jenialitate txinparta batek aldatu zuten gure etorkizuna, “Gizadiaren oren gorenak”-ek gure iraganaren eta, apika, gizakiaren beraren hautematea aldatuko duen bezala.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak