kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Alaska / Castillo Suarez / Elkar, 2023

Galera errepikatuak Ibon Egaña / Deia, 2023-05-13

“Ebakiondo batek ebakia gogorarazte beste helbururik ez du/ Ez dira ez ederrak ez baliagarriak./ Poemen antz handia dute, beraz./ Gauza bera direla esan liteke”. Hala dio Castillo Suarezek Alaska liburu berriko Poetika poeman. Zauria eta harekin lotutako eremu semantiko osoa (orbaina, ebakiondoa, odola, zauri irekia…) inguratzen dute liburu honetako poemek behin eta berriro eta ebakiondoak oroitarazten duen zauria da liburuaren erdigunea. Polisemikoa da zauria liburuan, baina funtsean galerei buruz ari da Suarez poema hauetan. Irautera idazlearen aurreko lan gogoangarria alderik alde gurutzatzen zuen bikote-harremanaren hausturak zein galerak, eta hausturaren inguruan eraiki zuen mundu sinboliko oso bat, natura, animaliak edo landareak esanahi berrituz irakurrita. Maitasunaren galerak eta testu hartan eraikitako mundu sinbolikoak badu oihartzunik liburu berrian ere, baina gabeziak beste esanahi batzuk ere hartzen ditu oraingoan, bereziki, jaio gabeko haurraren galerarena.

Ibilbide luzeko poeta da Suarez, eta poesian ohikoak diren moldeak aurkituko ditu irakurleak liburu berrian ere. Altsasuarraren poesiak naturara jotzen du (piztiak, suteak, arrainak, basoak…) irudi berriak, indartsuak sortzeko: “Ez dizut ezer emanen besoetan hartzeko/ ez bada basahate urdin bat”. Elurraren, hotzaren eta neguarekin lotutako sinbologiak garrantzia berezia hartzen du oraingoan, galeraz hitz egiteko bitarteko gisa, baina baita edertasuna goratzeko bide bezala ere. Irudiekin batera, diskurtsiboagoak diren bertso-lerroak, aforismorantz hurbiltzen diren testu-atalak ere eskaintzen ditu poetak (“Norbere memoriak/ besteenarekin bat egiten duen lekua da maitasuna”), eta maiz irudien eta diskurtsoaren arteko kontraste horrek markatzen du poesia honen nortasuna. Irudien arteko jauzian, sinboloaren eta aforismoaren arteko amildegian hartzen du ezustekoa irakurleak, eta espero gabeko bidea poemak. Samanta Schweblini entzun nion irakurleak hitz jakin batzuk irakurri ostean espero duela, asoziazioz, beste hitz jakin batzuk irakurtzea hurrengo esaldian, eta idazleak ez diola espero duen hori eman behar, beste norabait eraman behar duela. Suarezek etengabe apurtzen ditu irakurleak hurrengo lerrorako eginak dituen espektatibak eta ihes egiten dio erabateko gardentasunari; irakurlea poema berrirakurtzera eta hari esanahi berriak egoztera behartzen du, hartara.

Poemek saihesten duten koherentzia edo hari diskurtsiboa, ordea, poema-liburuak eskaintzen du kasu honetan, eta horregatik iruditzen zait osorik eta akaso hasieratik bukaerara irakurtzeko liburu bat, osotasunean gorputza hartzen duena. Ederra iruditu zait nola poema ugaritako bertso-lerroek, liburuan elkarrengandik urrun egon arren, elkarri oihartzun egiten dioten, eta nola hari narratiborik egon gabe ere, poema-puskak elkarrekin batu ahala osatzen doan ni poetikoaren izate bat, traumak eta galerak markatutakoa. Antzutasuna eta izan gabeko haurraren mina, esaterako, poemaz poema desagertzen eta berragertzen da, eta aldiko iruditeria edo hiztegi berriz izendatzen, hizkuntza zuzen eta gardenez izendatu ezin den zauri gisa. Forma horretan lortzen du irakurleari ez hunkidura bat-bateko eta behartua eragitea, ezpada irauten duen min egonkor bat helaraztea. Galeraren eta minaren aurrean, baina, literatura geratzen da babesleku gisa, poetak bere “bizitza gehigarri” deitzen duena: “inoiz ez da berandu hutsetik hasteko/ baldin eta liburuak, elurra eta lagunak baditut”.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak