« Klase-kontzientziaz | Estiloa, bizitza »

Haurrek hitza / Lidia Txukovskaia / Lidia Zhukova (Josu Zabaleta) / Katakrak, 2022

Zaharrak berri Nagore Fernandez / Berria, 2022-10-30

Vitia Yakuxevits, 14 urte, familia guztia hilik aurkitu zuen hegazkinek tirokatuta. Donia Khaienko, 13 urte, metrailadoreen tiro bortitzek han-hemenka sakabanatutako bere gurasoen gorpuen puskak jaso behar izan zituen. Bi testigantza horien antzeko beste 26 bizitza erreal biltzen dituzte Lidia Txukovskaia eta Lidia Zhukovak Haurrek hitza liburuan. Josu Zabaletak euskarara ekarritako lanak Bigarren Mundu Gerrara garamatza, zehazki, SESBen mendebaldetik ihesi, Uzbekistanen aterpe hartu zuten gerrako umezurtzen azaletara.

Hiru ataletan antolatu dira testigantzok: lehenengoan, izenburuak deskribatzen duen legez, Egun izugarri bat-ean bizirautea lortu zuten haurrei gertatutakoak aurkituko ditu irakurleak. Historia laburrenak dira atal horretakoak, baina ez horregatik samurrenak: etxeen eta batez ere familia osoen erailketen lekuko baitira den-denak. Bigarren atalean, beraien etxeak atzean utzi eta hara-hona dabiltzan familiak irudikatzen zaizkigu; bizitza guztian eraiki dutena atzean utzi, eta, hala ere, euretako asko bidean galtzen dira tirokatuta edo erreta, haurrak, bitartean, lekuko eta ikusle direla. Azkenengoan, frontera sartutako haurrak agertzen zaizkigu, gazterik ere jendea hiltzea beste biderik ez dutenak, gerrak dakarren txikizio guztia euren begi errugabeekin ikustea tokatu zaienak, hain zuzen. Guztiarekin ere, bitariko perspektiba erakusten zaigu haurren diskurtsoen bitartez: batetik, gerrak SESBen utzitako biktimak, hots, zibilen kontrako sarraskiaren itzalak; bestetik, alemaniarren aurka oldartu zen biktimarioa, beste horrenbeste biktima eragin zituztenak.

Egiari zor, azpimarratzekoa da Txukovskaiak eta Zhukovak ez dietela haurrei ahotsik lapurtzen, eta horien gainean euren hitzak jartzen; lekuko bakoitzaren ahotsa, hitzak, eta, are, doinua ere gordetzearen aldeko apustua egin dute. Dagokionari dagokion ahotsa eta lekua ematearen aldekoa naiz neu ere, begirunezko eta errespetuzko keinua ez ezik, eskubide kontua ere badela iruditzen baitzait. Eta, Historiak (letra larriz) maiz(egi) ukatu die zaurgarrienei, subalternoei eskubide hori. Alde horretatik, aipagai dugun obraren atzean, iruditzen zait hautu politiko bat ere badagoela, huts-hutsean haurren ahotsetara biltzeak hori berori salatzen baitu eta ikusgarri egiten. Egia esan, asko estimatu dudan alderdia izan da, ez bakarrik hautu horrek liburuari eman dion kutsu aldarrikatzailearengatik, ezpada testigantzei darien sinesgarritasun eta bat-batekotasunagatik. Izan ere, autoreek ez dute gezurrik esaten hitzaurrean, irakurleari egiten zaion oharrean: aitortzak entzun bezala jaso dituzte, ahozkotasunak dituen ezaugarri, pausa, errepikapen eta guzti, gordin eta garden.

Dudarik barik, mintzagai dugun gerra-kronikak ematen du zer hausnartua eta pentsatua. Edonon eta edonoiz aurki daitekeen errealitate bat dakar liburuak, eta saihetsezina da paralelismorik ez aurkitzea, gaur egungo Ukrainan ez ezik, baita Yemenen, Afganistanen edo Libian ere. Dirudienez, gerra beti izan da gizarteak dituen gaitz transnazional eta betiereko horietako bat, eta, zoritxarrez, izaten jarraituko du, bai antzina bai orain. Zaharrak berri.