« Blues baten konpasean | Magikoa barik, erreala »
Dendaostekoak / Uxue Alberdi / Susa, 2020
Erauzi mundu baten nostalgia Hasier Rekondo / hasierr.blogspot.com, 2020-11-18
Saiakera alorrean Euskadi Saria jaso berri duen Uxue Alberdik (Elgoibar, 1984), Kontrako eztarritik (Susa, 2019), distantzia narratiboa ardatz duen kronika bat idatzi du oraingo honetan Dendaostekoak (Susa, 2020). Aurretiaz ere, beste belaunaldi baten testigantza eman zuen Jenisjoplin (Susa, 2018) eleberrian, 90. hamarkadakoa hain zuzen ere: norbaitek leporatu zion belaunaldi horren parte bakar baten testigantza izatea soilik baina zer da literatura aukeraketa bat ez bada.
Moldeak molde, esan liteke gai oso antzekoak izanagatik, elgoibartarrak ikuspuntu narratibo oso bestelakoak lantzeko teknika findu duela, eta horixe bera duela etxeko marka, gaiak errepikatu arren teknika literario oso landua erakusten duela, genero batetik beste batera jauzi egiteko itzelezko prestutasuna eta talentua. Beste kontu bat da gai guztiak interesgarriak zaizkion balizko irakurle bati, edota liburu hau iruzkintzera doan kritikoari. Esan dezadan, lehen baino lehen, nire ustez Alberdik gorena eman duenean kontakizuna “literarioa” zela, nola ahaztu, esatera, Aulki-jokoa edo Euli-giro gogoangarriak.
70. hamarkadaren amaieran, Elgoibarren mertzeria bat zabaldu zuten Izaskun eta Mari Joseren ahotsak jasotzen ditu egileak, bi ahizpei egin elkarrizketen bidez ehuntzen du kronika Alberdik, bestalde, belaunaldi oso bati egin elkarrizketa ere izan nahi duena. Irakurketaren abiapuntutik bertatik irakurleak bi ahotsok bereizteko ahaleginak egin beharko ditu. Mertzeria hura denborarekin liburuak eta diskoak saltzeko, edota abortatzeko eskubidearen aldeko manifestazioak zein mendi irteerak prestatzeko bilgune bihurtuko da. Dendak, eta denda-ostekoak, ematen dion aukera profitatu nahi izan du Alberdik herri oso baten potreta soziala, familiarra eta historikoa uztartzeko. Bestetik, aipatzekoa da ere, elgoibartarrak beste etxeko marka bihurtu duen emakumeen testigantza jasotzeko modu bere-berea, emakumeek pairatu beharreko harreman sozial zein sexualen gaineko tabuak, zapalkuntzak eta ohiturakeriak hausteko grina talentuz islatzen baitira.
Niri, beste bestelako modu batera nahi bada, George Perec-en La Vie mode d’emploi etorri zait gogora kronika hau irakurtzean. Apika nahita landutako begirada hotz horri tiraka, denbora jauzien eraginez, liburuak indar narratiboa galtzen duela pentsa liteke baina nago egileak ez duela txartzat emango, potretaren objektibotasuna xede, Perec-ek berak lortu nahi zuen efektua izan baitu bidaide.
Aipatu bi pertsonaia errealen bizi esperientzien gaineko bilakaera historikoa jarraitzen dugun arteetan, Pitxintxu mertzeria-liburutegia pertsonaia bihurtuta, liburuari antzematen zaion ahuldade nagusia pertsonaiok lar “zuriak” direla izan liteke. Eta beharbada arazo nagusia horixe izan da: herriko denda bati eta belaunaldi zehatz bati, egileak egin nahi izan dion “omenaldiak” baldintzatu baitu liburua. Nago, pertsonaion eta belaunaldi oso baten kontraesanetan murgilduz gero arras interesgarriagoa suertatu zitekeela. Kronika honek ez baitu aukerarik ematen narrazioan ustekaberik aurkitzeko.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez