kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Suak pizten direnean / Mikel Soto / Elkar, 2020

Inoiz sua piztu duenak Irati Majuelo / Berria, 2020-10-25

“Hau ez da poesia/ eta ni ez naiz poeta”. Abisua luzatzen du hasiera-hasieran Mikel Sotok: ohikoa izan duen editore paperetik bestaldera, idazle gisa inprimatu ditu paperean gaztaroko min eta bizipenak. Su bizitan inprimatu ere. Argitaratu berri duen lehen poesia liburuan, 1990eko hamarkadak Iruñean astindutako kale eta bizitzak ditu mintzagai, lehen lerrotik eta lehen pertsonan.

Inoiz sua piztu duenak soilik begira dezakeen liluraz luzatzen du begirada iraganera, hiriko kaleetara, erraietara. Literaturan gutxi ezagutu dugun garai baten lekuko, eta kontakizunen fikzionatzea beste gerra batzuetan sartuta dagoen honetan, ahanzturan geratzeko arriskua duten pasarte eta sufrimenduak ekartzeak balioa ematen dio liburuari. Erromantizatu gabe baina bizitakoari garrantzia emanez, suak eta izerdiak markaturiko gaztaroa marrazten du Sotok, eta emaitza barne-barnetik ateratako poesia da, pertsonala oso, baina kolektiboki senti daitekeena. Izan ere, beste ezeren gainetik, maitasuna, kidetasuna eta harrotasuna darizkio liburuari.

Inoiz sua piztu duenak soilik eskuan senti dezakeen dardaraz idatzirik daude poemak. Adrenalinaz eta bertigoz. Agerikoa da luzaroan gordetako zerbaiten askatze-mekanismotzat funtzionatu duela idazketak, barne-ariketa handia eskatu diotela poemek Sotori. Hala, gaztaroko grinaz bezainbat mintzo da koldarkeriaz, eta koiunturak barrikadaren erdian jartzera bultzatzen zuen indar-bulkadaz. Anekdota heroikoak eta zauri irekiak aurki daitezke, barkamen eta maitasun mezuak. Adoreari zein beldurrari buruz ari zaigu idazlea, muinetaraino bizi izandako ikaraz, ohikoa ez den posiziotik. Haatik, gatazka politikoetan publikoki gutxitan erakusten diren sentimenduak argitara ekartzen ditu, gordinki eta lotsarik gabe. Zinez, zintzotasuna da liburuaren baliorik handiena.

Ahozkotik gertuko hizkera darabil, eta indar handia ematen diote, logikoa denez, erreferentzia, gertaera, zein izen errealek, irakurlea idazlearengana hurbiltzen baitute. Errealitateak, ordea, gainez egiten dio sarri poesiari; bihotzez eginiko deklarazioen eta kontakizun historikoaren arteko erdibidean geratzen dela esan daiteke. Idazleak berak planteatzen duen hutsunea da: “Zergatik ez da sortu gu guztion artean/ piztutako su horren tamainan/ kantatzeko gai den poetarik”.

Oso poesia narratiboa da; liburuak ere hari narratibo bati jarraitzen dio hasieratik amaieraraino. Horrenbestez, gure historiaren pasarte gogor bezain bizi bati eskainitako poema luze baten gisa irakur liteke, erritmo-aldaketei eta lirikotasunari pisu handiagoa eman izan balie oda indartsu bat izatera irits zitekeena. Alabaina, intentsitate-maila antzekoa gordetzen du poema-bilduma osoan zehar, eta ondorioz, epikotasunean lehertzeko zein emozioen dardarei gertutik behatzeko aukerak galtzen ditu.

Zalantza gazi-gozoarekin heltzen da bat amaierara: kronika historikoaren garapen handiagoko neurrian edota fikzioaren askatasunaren babespean ez ote luketen dirdira handiagoz su hartuko Sotoren bizipenek. Idazleak, ordea, poesian soilik aurki zezakeen, akaso, erraiak lehertze hori.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak