« Oroimena eta ahanzturak | Amona eta biloba »
Moskito / Igor Estankona / Susa, 2020
Moskito Aritz Gorrotxategi / El Correo, 2020-09-05
Plazerez irakurri dut “Moskito”, poema bakoitza patxadaz dastatuz. Ibilbide koherentea egin du Igor Estankonak lehen liburutik, “Anemometroa” gogoangarri hartatik. Ez du ale gehiegi eman argitara, tantaka baizik, beti ondo dekantatuak eta patxadaz. Zerrenda horretan distira bereziz ageri dira “Tundra”, “Ehiza eta nekea” eta “Iratzeen esporak”. Poesia kritikari bezala, halaber, ibilbide luze bezain sendoa egin du, eta hor ere utzi du bere zigilu propioa, poesiara hurbiltzeko eta hura dastatzeko bere ikuspegi argigarria.
Badute Igorren poemek hoztasun bero moduko bat, argitasun ilun bat. Klabe pertsonal batetik abiatzen dira sarritan, bizipen edo gogorapen batetik, eta irakurlea poeman barneratu ahala, linternarekin poemaren leizea argitzen doala, bat-batean esaldi batek dena argitzen du, eta leizea lore bat bezala irekitzen da irakurlearen begietara. Irudi eder, sendo eta iradokigarriz hornituta daude poemak, irudimenari eta surrealismoari tartea eskainiz, baina metronomoaren orratzak markatutako norabidetik urrundu gabe. Geratuko da portu honetan edo kostalde hartan, omenaldi txikia egingo dio honi edo hari, baina ontziak erabakitasunez egingo du aurrera, esan beharreko horren ildoari jarraika. Poema batek hunkitu egin behar gaitu, barruraino sartu behar zaigu isilean, eta eztanda egin behar du emeki, pirotekniarik eta artifiziorik gabe. Poema batek oreka behar du esaten duen eta gordetzen duen horren artean. Argitasuna bilatu behar du, baina misterioari uko egin gabe. Gardena eta hermetikoa behar du izan aldi berean. Neurri batean, poesiagintzak antzinako greziarren “aletheia” kontzeptutik edaten duela esan daiteke. “Aletheia”k “egia” esan nahi du, “ezkutaturik ez dagoena”, edo izatearen “desezkutatzea”. Poemak horixe egiten du, ezkutua agerira atera, ezkutua arakatu.
Estankonak ia beti lortzen du hori. “Moskito”n maitasunari eta gurasotasunari eskainitako poema ederrak daude. “Kaneari iritzi genion latz eta urrun./ Gure logelari ez. Gure logelari ez./ Ostera datorkit han ezagutua orain daukan formarekin/ zure orduko gorputz maitea”. Gorputz hori “eraztun eta eraztun infinituetan” amai daiteke. Poetak edonon jartzen ditu ezpainak, azalean, ileetan, kanpoko nahiz barruko geruzetan. Badaki aukera handia dagoela, eta zentzumen guztiekin lotzen zaio zereginari. Hizkera neurtuz eta erritmo landuz ebakitzen du “gaur gaueko efemeridea”, eta badaki keinu txikien epika eta garrantzia harrapatzen, badaki gorputz konplizearen abaroan berotasuna bilatzen. Eta, halako batean, metafora bikain batez definitzen ditu (gurasoaren ikuspuntutik) heldutasunean ia oharkabean murgiltzen doazen seme-alaba gazteak: “aurikularrak jarrita doazen txoriak”. Eta izua usatu nahi duenean, hodiak asmatzen ditu beldurrarentzat. Gainera, ez dio iskin egiten kontraesanari. “Gure maitasuna txarto zebilen/ baina ez genekien zelan/ geldiarazi”. Eta badaki koral bihurtutako hezurrak engainuzko itsaso batean egon daitezkeela. Indarkeriaz ere mintzo da sotilki, arrandiarik gabe baina zorrotz. Baita minaz ere: “eta kendu zionean haizeak/ kimioterapiaren kamuflajea”. Esan behar duen hori doi eta indartsu esaten du, natural, baina ezein errazkeriatik urruti. Hitzarekin lan egiten du poetak, eta ahalik eta zuku handiena atera behar dio. Dantzan jarri behar du irudimenarekin, ur berean biak, iradokitzaile.
“Helenitatea, euskaltasuna, lilura”. Horra Igorren poesiagintzaren beste ardatzetako batzuk. Barne eta kanpo bidaia. Amorgosetik Zeberiora, Kretatik Sarasolako bidera. Halaber, naturaren eta paisaien kontenplazioak, leku garrantzitsua du poema-liburuan. Poeta sorterrira itzuli da urte askoren ondoren, orduko Arteara, amaren etxe zaharrera, nahiz jada ez den han inor bizi. Orozkoko artzain batekin ere hitz egin du: “behin batek esan zidan ezin uler zezakeela zergatik/ edaten zuen jendeak alkohola/ bera mozkortzen zela ikusi hutsarekin pagoak/ Lekandako maldan”.
Poesia zaleari opari bat eskaini dio Igorrek. Harrixka berri bat erortzen utzi du basoan, noizbait etxera itzuli ahal izateko.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez