kritiken hemeroteka

8.194 kritika

« | »

Aitaren etxea / Karmele Jaio / Elkar, 2019

Fikzioaren ahotsak Iratxe Esparza / Gara, 2020-01-25

Karmele Jaiok idatzitako nobelan Ismaelek, Jasonek eta Libek espazioa partekatzen dute eta hiruren sentimenduak txirikordatzen dira, lehenengo biek garrantzi handiagoa izan arren, Ismaelek, bereziki. Idazlea da Ismael eta argitaletxearen epeak betetzeko estu dabil, idazteko gaitasuna ia galdua, hasi berri duen eleberriaren protagonistaren ahotsa harrapatzerik ez dagoelako. Gaztetako amesgaiztoez gain, inguruan jazotzen ari diren emakumeen kontrako gertaera bortitzek ere oztopatzen diote sortzeko prozesua; ondorioz, krisi pertsonala areagotzen da. Jasone, ordea, senarraren (Ismaelen) itzalpean bizi da, haren testuak zuzentzen eta mamitzen. Bestea izan da bere existentziaren arlo guztietan, emazte fina, alaba zaintzailea, ama konfidentea. Ismaeli ez bezala, gaztetako ametsek esnatzeko ordua heldu dela gogorarazten diote; irakurketa talde feminista batean parte hartzeak, gainera, emakumea ahalduntzen du eta aspalditik zokoratutako ohitura berreskuratzen doa: idaztea. Hala, urtetako isiltasuna testu bihurtzen da eta, prozesu terapeutikoa izango balitz bezala, hitzek barneko korapiloak askatzen dituzte.

Dudarik gabe, Karmele Jaiok bi pertsonaia horien barnekotasuna islatzen duten ahotsek talka egitea lortzen du. Horretarako, bien oroitzapen eta hausnarketen bidez, irakurlearekiko gertutasuna errazten duen tonua erabiltzen da. Ismaelen kasuan, “zu” bigarren pertsona gramatikalak irakurlea barnean du eta, aldi berean, kanpoko pertzepzioei lotuta dauden protagonistaren isilpekoak, irudiak eta sentsazioak azaltzen ditu. Jasoneren ahotik, aldiz, intimotasuna lehenengo pertsonaren erabilerari esker entzuten da, bere esperientziak eta egonezinak kontatzen ditu eta aitortzak hartzailea erabat astintzen du. Bi ereduek testuko emozioen espiralera hurbiltzen dute irakurlea, interpelatzen dute etengabe istorioan inplika dadin; beraz, Ismaelek eta Jasonek sentitzen dutena abantailaz ezagutzen du senar-emazteak elkarrengandik urruntzen doazen heinean. Pentsa liteke errealitate globalak pertsonaien berezitasunetan biltzen direla; batetik, Ismaelek (gizonezkoek) pairatzen dituen aldaketak eta kontraesanek protagonistaren maskulinitatea jartzen dute zalantzan eta, horrekin batera, herentziaz errepikatzen diren produkzio, botere eta afektu harremanak. Bestetik, Jasonek (emakumezkoek) jasandako desabantailak, gutxiespena eta arauz bete beharreko rolak estrukturalak direla agerian uzten da.

Horiez gain, dagoeneko aipatu dut hirugarren pertsonaia bat badela; Libe du izena eta Ismaelen arreba eta Jasoneren laguna da. Agian, bikotearen harremanaren arteko zubi lana egiteko helburuarekin, edota neska edo mutila izateak etxe barruan dakartzan desberdintasunak islatzeko, hiru atal eskaintzen zaizkio eleberrian; edozelan ere, aitortu behar dut ez nauela guztiz ase eta ez diodala pisuzko bereizgarririk topatu. Ismaelen eta Jasoneren makulua izan liteke, baina mamia galduko luke istorioak Libe pertsonaia baztertuz gero? Ezetz esango nuke, mezua berdin helduko litzaigukeelakoan nago. Aldi berean, hasieran eta garapenean zehar transmititzen den tentsio maila arinegi jaisteak zein trama nagusia eta testuan ireki diren hariak presaka konpontzeak zapore gazi-gozoa ere utzi didate. Xehetasunak xehetasun, Ismaelek eta Jasonek irakurleari nola hitz egiten dioten azpimarra dezagun, zer kontatzen duten narratibizatzea erronka handia baita. Emakumearen aurkako —ikusten den eta ikusten ez den— biolentzia fisikoa eta sinbolikoa edo noraino heltzen den gizabanakoaren eskumena eta ardura, horretaz guztiaz kontzientzia hartzeko, bere baitan bilatu beharko du irakurleak.

Azken kritikak

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Alferrikakoaren balioa
Nuccio Ordine

Paloma Rodriguez-Miñambres

Pozaren erdia
Harkaitz Cano

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak