« Egiazkoak zein apokrifoak | Distopia bat »
Aitaren etxea / Karmele Jaio / Elkar, 2019
Nork beretik idazteaz Aiora Sampedro / Berria, 2019-12-01
Elkarrek Karmele Jaio gasteiztarraren obra plazaratu du urteetan zehar, eta azken eleberria ere, Aitaren etxea, argitaletxe beraren eskutik datorkigu. Nobelan idazle baten eguneroko jarduna kontatzen da, osatzen ari den liburuarekin jarraitzeko dituen arazoak izanik hizpide. Hainbat fokalizazio narratibo nahasten dira kontakizunean zehar; orokorrean, Ismael idazlearen eta ia koprotagonista den Jasone emaztearen ikuspuntuetatik egiten du aurrera tramak, baina, Libe Ismaelen arrebarengan oinarritutakorik ere badago. Laburtuz, bai protagonistaren bai koprotagonistaren beldurrek nahiz beren buruarekiko segurtasun faltak eragingo diete literaturari ekiteko ezintasuna, Ismaelen kasuan, jadanik hasia duen lanari jarraipena ematea galaraziz. Jasoneren kasuan, sortuko zukeen literaturari muzin egitera eramanez.
Planteamendutik bertatik, literatura moralistaren zentzua hartzen du testuak. Eta egiazki, pertsonaiek zoriontasunera iristeko egin beharko duten bidea marrazten da kontakizunean zehar, amaierako egoera gogobetegarrira iritsi arte. Lanak sortzen didan zalantza nagusietako bat hori da; nork bere buruarekiko eta besteekiko jardun beharreko moduak planteatzen dira, amaieran nork bere buruaren errealizazioa lortzeko bidean. Liburuaren izenburuak agertzen duen erreferentzia intertestual garbia ere bide horretatik doa, gizonezko protagonistari pisua zaio bere aitarekiko duen harremana, eta harekin duen lotura haustera egingo du; horrela, irakurleari erreferente ezaguna etorriko zaio gogora, baina kasu honetan, ohiko interpretazioa itzulikatuz.
Horri lotuta, bada nabarmengarria iruditu zaidan alderdi bat. Indartuta ateratzen da testua pertsonaien psikologian barneratzen den kasu batzuetan: bikotean, batak bestearekiko eta nork bere buruarekiko dituzten mesfidantzak plazaratzen dira, eta irakurleari ere eragiten zaizkio. Ondo mantentzen du tramaren tentsioa kasu horretan.
Azkenean, nobelako protagonistak nahiz koprotagonistak iristen duten konklusioetako bat da beren esperientzia pertsonaletatik idaztean lortzen dutela osatzea literatura lanik osoena. Hitzez hitz pentsatzen du hurrengoa Ismaelek bere testua idazten saiatzen ari den bitartean: “Jasonerena irakurri ondoren, badakizu zailegia egingo zaizula emakumearen benetako sentimenduetara heltzea”. Hortik galderak sortzen zaizkit. Ariketa metafikzional gisa irakurrita, idazketa soilik hemen eta orain-etik hurbil uler daitekeelako zentzua hartzen du Jaioren nobelak eta, honetan Iban Zalduaren iritzi berekoa naiz. Idazle donostiarraren hitzetan: literatur lanek arazoak izaten dituzte mugak ipintzen zaizkionean fikzioaren zabalkuntzari, nobelan funtzionatu eta erakargarri izan daitekeena baztertzen delako.
Egiazki, fikzioaren mugak hainbeste estutuz, ez dakit ez ote garen ideiari estuen atxikitzen gatzaizkionak bakarrik kabituko.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Aitor Francos
Urrats galduen hotsa
Luis Garde
Jose Luis Padron
Simulakro bat
Leire Ugadi
Ibon Egaña
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
Mikel Asurmendi