kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Mendi-joak / Aingeru Epaltza / Elkar, 2017

Mendia aitzakia Estibalitz Ezkerra / Gara, 2018-06-16

Azken hamarkada nobela historikoan buru-belarri sartuta ibili ostean narraziogintzari heldu dio beste behin Aingeru Epaltzak “Mendi-joak” liburuan, bere ibilbideko hirugarren ipuin bilduma osatzen duen horretan. Eta bere aurreko bi lanetan bezala, aparteko trebetasunez idatzitako istorioak eskaintzen dizkigu oraingo honetan ere.

Bildumako ipuinen hari nagusiak euskaldunen gaineko topiko ezagunetako bati heltzen dio: mendizaletasuna. Ipuinotan ez dugu, baina, zaletasun horren ikuspegi baikorrik aurkituko; ez, behintzat, balentria heroikoaren kutsua duenik. Aitzitik, zaletasunetik baino obsesiotik gertuago dago ipuinotako zenbait pertsonaia mendiak igotzera, dela oinez dela bizikletaz, bultzatzen duena. Bilduma ixten duen “Argazkia”-n, esaterako, minbiziaren ondorioz jasotzen ari den kimioterapiak dezente ahuldutako eta, beraz, mendietatik aldendutako adineko gizonak bere azken irteera izango denari ekiten dio noiz eta gauez eta elur ekaitz baten erdian. Gertaera epikoa izan zitekeen, hil-hurren den mendizale porrokatuaren azken balentria sonatua, baina horren ordez pixoihala soinean eramatearen ondorioz duintasunarekin batera gizontasuna galdutako pertsona urrikalgarria aurkezten zaigu, bata zein bestea berreskuratzeko saio erabat antzuan. Penagarriagoa da “Lokatza”-ko protagonistari gertatzen zaiona; punta-puntako makila garestiak erosi arren edo, hobeto esanda, haiengatik hain justu maldan behera eroriko da estilo handirik gabe. Izan ere, obsesio den aldetik, mendizaletasunak ez die ipuinetako pertsonaiei kontu onik ekarriko. Hain zuzen, istripuek (“Urratua”, “Belauna”), eromenak (“Sukarra”) zein heriotzak (“Olatua”, “Argazkia”, “Ertza”, “Sugea”, “Lokatza”) presentzia zabala dute istorioetan.

“Mendi-joak” bildumakoak, ordea, ez dira mendiari buruzko ipuinak bakarrik. Mendiaren aitzakian edo, hobeto esanda, hara jotzeko grinaren atzean ezkutatzen diren arrazoiei eta ondorioei tiraka gure gizarteko hainbat konturi heltzen diote istorioek. Esaterako, modu nabarmenean agertzen dira familia barruko dinamikak eta disfuntzioak —senar-emazteen arteko ika-mikak, belaunaldien arteko aldea— bikote harremanak eta gatazkak, genero eta sexualitate ezberdintasunaren inguruko gaiak, geografia berean hizkuntza zein bestelako ezaugarriak direla medio tokiko ala kanpotar moduan antzemana izatearen artean egon daitekeen muga lausoa, norberaren ekintzek besteengan duten eragina eta horrek dakarren —edo ekarri beharko lukeen— erantzukizuna, kontsumismoa, arrazakeria, ekologismoa… Gai orokorrak dira horiek, edozein gizarteri lotuta ager zitezkeenak. Ipuinak “gure” gizarteaz ari direla esan dut, ordea, ipuin gehienak Nafarroan kokaturik daudelako eta handik kanpo gertatzen diren istorioetan, dela Tanzanian dela Marokon, Euskal Herritik abiatutako pertsonaiak azaltzen direlako. Gizarte hori askotarikoa dela ongi asko islatzen dute ipuinek baita aniztasun hori gatazka iturri izan badela ere. Tentsio horiek handik eta hemendik agertzen dira, xehetasun txiki baina esanguratsuetan.

Konplazentziak ez du tokirik Epaltzaren azken ipuin bilduman. Begirada zorrotz batekin idatzitako istorioak dira “Mendi-joak” lanean jasotakoak eta mito bat baino gehiago hankaz gora jarri egiten dute. Ipuinotan azaltzen diren gertaeretan inplikatzeko gogoa duen irakurleak gozatu ederra hartuko du haiekin.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak